Réttur - 01.01.1944, Side 83

R É T T U R
87
hækkað mjög,1 einmitt um sama leyti og reynt var til hins ýtrasta
að lækka smásöluverðið vegna afnáms skömmtunarkerfisins.
Það var þess vegna ákveðið að hækka framleiðslumælikvarðann
jafnskjótt og hin nýju vinnubrögð voru orðin algeng meðal verka-
manna og seinvirkum verkamönnum hafði verið gefið tækifæri til
að auka vinnuafköst sín. Þetta var gert í flestum iðngreinum í
aprílmánuði 1936. í lok ágústmánaðar var því lýst yfir, að í þung-
iðjunni gætu 70—80% allra ákvæðisverkamanna leyst af hendi eða
farið fram úr hinu nýja áætlaða framleiðslumagni, þ. e. gátu beitt
hinunr gjörnýttu vinnuaðferðum án þess að lækka í launum vegna
breytingarinnar.2 Það virðist því vera lítil ástæða til að leggja trún-
að á þær fullyrðingar, að helzti árangur Stakanoffhreyfingarinnar
hafi verið sá, að skapa verkamannaaðal, sem hefði unnið sér til
hærri launa á koslnað meirihluta hinna ófaglærðu verkamanna.
Minnihlulinn, sem ef lil vill hefur talið einn fjórða eða einn þriðja
hluta verkalýðsins, kann að hafa orðið að bera nokkra launalækk-
un vegna breytingarinnar og vera má, að þessir menn hafi að
miklu leyti verið hinir sömu, er eyddu hlutfallslega miklum hluta
launa sinna í hinar skönnntuðu matvælategundir, áður en skömml-
1 Satt er þaS, að árangur Stakanoffhreyfingarinnar var að sumu leyti sá,
að hægt var að spara fjármagn til framleiðslutækja. A þessu eru tvær hliðar:
annars vegar óx framleiðsla ákveðins iðjuvers; í annan stað olli Stakanoff-
hreyfingin því, að ákveðið fjármagn gat notazt betur og því að lokum orðið
arðsamara. Dæmi um hið síðarnefnda var skýrsla Ljúbímoffs, Jióðfulltrúa létt-
iðjunnar, um skógerðariðnina í ræðu 21. des. 1935: „Stakanoffhreyfingin í
skógerðariðninni mun gera okkur fært að framlcvæma Fimm ára áætlunina
með hinum gömlu verksmiðjum og hinum nýju, sem nú er verið að hyggja, en
hinsvegar Jmrfum við ekki að byggja þær tvær verksmiðjur, sent ráð er fyrir
gert í 2. fimm ára áætluninni, sem kosta 36 milljónir hvor, og spara þannig
72 milljónir rúblna." (Soviet Union 1936, bls. 468). Ennfremur jókst svo fram-
leiðslan í gufukatlaverksmiðju í Taganrog fjórum til fimm sinnum, svo að
ekki þurfti að byggja nýjar verksmiðjur (Marcus, bls. 12). Ahrifin á kostn-
aðinn mtindi verða, að afborgunarkostnaður á liverja framleiðslueind mundi
hneigjast til lækkunar. En þessi áhrif mundu með vissu verða smávægileg í
samanburði við aukningu þá, sem yrði á kaupgjaldskostnaði hverrar eindar
undir stighækkandi ákvæðislaunakerfi.
2 Pravda, 30. ágúst 1936.