Sjómannablaðið Víkingur

Árgangur

Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1987, Síða 148

Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1987, Síða 148
Jónas Guömundsson rithöfundur Hafa íslenskir sjó- menn þarna gegnt hlutverki brautryöj- andans aö sumu leyti, og þeir hafa haftáhrifá þá mannúöarstefnu sem nú hefur veriö fylgt f aö skapa at- hvarf fyrir fólk aö afloknum starfsdegi, en viö hraöa breyt- ingu á þjóöháttum, gleymdist gamla fólkiö. 148 VÍKINGUR Sjómannadagurinn og Hrafnistuheimilin Farmanna- og fiskimannasamband íslands hefur aldrei veriö beinn aöili aö Sjómannadeginum né Hrafnistuheimilunum. Samt liggja þræöirnir svo þétt saman aö erfitt er aö greina þar á milli. Þaö voru sömu menn sem stóöu aö stofnun Sjómannadagsins og FFSÍ ínafni sömu félaga og á sama tíma. Enginn kunni aö segja þá sögu betur en Jónas Guömundsson rithöf- undur. Af þessum ástæöum endurprentum viö nú frásögn Jónasar af tilurö Sjómannadagsins og Hrafnistu, sem hann skrifaöi fyrir Víkinginn fyrir nokkrum árum og var þá birt. Ritstj. Sjómannadagurinn Þegar leitað er upphafsins að Hrafnistuheimilunum tveim, Hrafnistu i Reykjavik og Hrafnistu i Hafnarfirði, þá eru fyrirmyndir eigi auðfundnar, hvorki af heimilunum, né af sjálfum sjómannadeginum, þvi hann er islenskur dagur og eini almenni hátiðisdagurinn sem bæst hefur við á íslandi á öldinni að heita má. Dvalar- heimilin voru lika einstök, eins og sjómannadagurinn. Þetta kann að þykja mikil fullyrðing, hið fyrrnefnda, þvi auðvitað voru til vistheimili fyrir aldraða áður, eða elli- heimili, en Hrafnistuheimilin voru liður i nýjum tökum á öldrunarmálum á Islandi. Hafa islenskir sjómenn þarna gegnt hlutverki brautryðjandans að sumu leyti, og þeir hafa haft áhrif á þá mannúðarstefnu sem nú hefur verið fylgt i að skapa athvarf fyrir fólk að af- loknum starfsdegi, en við hraða breytingu á þjóháttum gleymdist gamla fólkið. Átti oft ekkert skjól, einkanlega i þétt- býli, þar sem fjölskyldan breyttist fyrst og verklagið, og siðan komu sveitaheimilin að fólki i sveitum stórfækkaöi en vélar komu í staðinn, og þá varð örðugra að sjá um aldrað fólk. Ekki er rúm til þess að rekja þessa þjóðfélagsþróun hér, en þar eð sjómannadagurinn og hugsjónir hans, Hrafnistu- heimilin, eru svo samofin, að eigi verða sundur skilin verður að segja frá upphafi sjó- mannadagsins, til þess aö sagan komisttil skila. Þótt til væru ýmsir merkis- dagar i sjómennsku viö Island, eins og kyndilmessan, en þá skyldu menn komnir að keip- um sinum á vetrarvertíð, og eins lokadagurinn 1. mai, var aldrei um eiginlega hátiðis- daga að ræða, þvi þjóðin átti ekki afmarkaða, eða skil- greinda, sjómannastétt. is- lenskir sjómenn voru bændur og vinnumenn þeirra. Og það var ekki fyrr en með þilskipun- um og myndun þéttbýlis, sem íslendingar eignuðust raun- verulega sjómannastétt. Þó voru islendingar auðvitað sjó- menn. Landnámsmenn voru sjó- menn og bændur i senn. Án þekkingará sjómennsku hefði landiö ekki verið byggt með þeim hætti, sem raunin varð á. Hafa fræöimenn bent á þetta, þar á meðal dr. Kristján Eld- járn, forseti íslands. T.d. i grein er hann ritaöi í Sjó- mannadagsblaðið árið 1977, en þar segir: „Sjómannastéttin er ekki gömul sem skýrt afmörkuð þjóðfélagsstétt. Það er ekki ýkja langt siðan allir sjómenn voru öðrum þræði sveita- menn, bændurog vinnumenn, og þeir sem muna aftur fyrir heimsstyrjöldina miklu bera sér glöggt í minni hvernig fólk i sjávarplássum stundaði sjó og rak jafnframt smábúskap og lét þetta tvennt fylla hvort annaö upp og hafði þannig til hnifs og skeiðar. Þetta voru síðustu leifarnar af ævagömlu fyrirkomulagi, þvi að enda þótt raunveruleg sjómannastétt sé ekki gömul þá er aftur á móti sjómennsk- an jafngömul þjóöinni sjálfri og miklu eldri þó, þvi forfeöur vorir í Noregi voru sjóbændur sem þekktu sjóinn í norður- höfum, þekktu bjargræði hans og um leið áhættuna sem taka varð til að ná þvi. Þá áhættu þorðu þeir að taka þótt þeim væri Ijóst hvaða fórnir gat þurft að færa, annars hefðu þeir aldrei komist hingað út til að byggja og nema þetta land. Og vissulega hafa þeir ekki verið marga daga hér i landinu áöur en þeir fóru að kanna fiskimiðin fyrir ströndum þess. Stundum segja menn þegar þeir hugsa til frumbýlingsára landnámsmanna, að óskiljan- legt sé hvernig þeir hafi get- aö lifaö fyrsta árið eða fyrstu árin, meðan bústofninn var aö
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216
Síða 217
Síða 218
Síða 219
Síða 220
Síða 221
Síða 222
Síða 223
Síða 224
Síða 225
Síða 226
Síða 227
Síða 228
Síða 229
Síða 230
Síða 231
Síða 232
Síða 233
Síða 234
Síða 235
Síða 236
Síða 237
Síða 238
Síða 239
Síða 240
Síða 241
Síða 242
Síða 243
Síða 244

x

Sjómannablaðið Víkingur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.