Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 106

214
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
neðansjávargos. Ef lagskipting móbergsins og útlit þess í Dyrliólaey
er borið saman við útlit lrergsins í flestum eyjum Vestmannaeyja
er líkingin svo rnikil, að vart kemur annað til mála, en að þar
sé um sams konar myndun að ræða, en flestir telja nú, að Vest-
mannaeyjar séu myndaðar við neðansjávargos. Ef lögun Dyrhóla-
eyjar og goshættir þar eru athuguð í ljósi Surtseyjargossins sézt, að
um bergmyndun ber fátt á milli annað en það, að hraungosið í
Surtsey hefur staðið margfalt lengur en í Dyrhólaey.
Þá er rétt að geta þess, að berglög Dyrliólaeyjar virðast vera
fullkomlega í sömu skorðum eins og þau voru upphaflega. Hvergi
virðist um missig eða misgengi að ræða, og víða er hægt að rekja
einstök lög í móberginu, en út frá legu þeirra má gera sér grein fyrir
útlitsbreytingu eldstöðvarinnar á ýmsum stigum gossins.
Ég hef orðið þess var, að það sé talið mæla á móti að um neðan-
sjávargos hafi verið að ræða, að lítið finnst af sjávarsetbrotum í
móberginu, a. m. k. í samanburði við það, sem er t. d. í Skamma-
dalskömbum. En þess ber að gæta, að sennilega er eyjan mynduð
á töluvert miklu dýpi, eftir því sem ég hef komizt næst um af þykkt
lausra jarðlaga í kringum hana, og eins þess, að gígarnir virðast
lítt haf'a færzt til á meðan gosið stóð. Er því vart hægt að reikna með
öðru en að lögin, sem setbrotin ættu að vera í, séu langt fyrir neðan
sjávarmál, enda hafa þau vitanlega einkum komið upp í fyrstu
goshrinunum.
Þáttnr hafs, íss og vinda i mótun Dyrhólaeyjar.
Ekki var sköpunarsögu eyjarinnar lokið, þótt eldurinn hætti
hraunkviku- og öskumokstri, enda er sú Dyrhólaey, sem við höfum
fyrir augum nú mjög ólík ey þeirri, er öldur hafsins brotnuðu á
lyrst eftir, að þar komst kyrrð á eftir eldgosin. Miklu magni hins
upphaflega efnis hefur hún orðið að fórna eyðingaröflunum, og
vart er hægt að ætla, að meira sé en fjórðungur eftir af ey þeirri,
er lausu gosefnin myndnðu. Sérstaklega liefur sjórinn gengið nærri
henni að sunnan og vestan, og mun hluti hennar, sem liæstur var
vera liorfinn í hafið. Hér að framan taldi ég hæð liennar hafa verið
um 150 m, en sennilega hefur hæð hennar verið mun meiri. Þessa
tölu tók ég sem lágmark, þar sem eyjan er nú röskir 120 m og lítt
lægri þar sem hraunáin rann austur úr gígnum, en þar hlýtur gíg-