Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 111

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
219
Ingólfur Davíðsson:
Tvö ilmgrös
Öldum saman hafa íslenzkar húsmæður safnað reyr út um hagann,
híbýlum sínum til ilmbætis. Það þótti líka kostur á heyi að af því
leggði sæta reyrangan. Húsmæður bundu reyrinn í vendi og þurrk-
uðu til geymslu. Reyrvendir voru stundum hengdir upp í baðstofu,
en algengast var að leggja hann milli fata, t. d. í kistu þar sem fatn-
aður var geymdur. Gat hinn þægilegi reyrilmur loðað við fötin ár-
um saman. Þetta var „ilmvatn“ fyrri tíða. — Reyrgrösin eru tvö, það
er i I mreyr (Anthoxanlhum odoratum) og reyrgresi (Hierochloa
odorata), en mest munu blöð reyrgresisins hafa verið notuð. Seinna
nafn beggja tegundanna odoratum þýðir ilmandi. Er í jurtum þess-
um ilmefni er kallast kumarin. Ilmreyr er mjög algeng grastegund,
einkum í þurru valllendi og gerir hey ilmsætt og lystugt. Umreyr vex
í smátoppum. Hann ber I júsgræn blöð og aflangan eða lensulaga ax-
punt, grænleitan í fyrstu, en síðar gulgljáandi. Blöðin gulna líka
með aldrinum. (Nal'nið Anthoxanthum þýðir gult blóm.) Til fjalla
vex afbrigði með blámóleitan puntskúf. — Lappar á Finnmörk gera
fléttur úr stráunum og leggja milli klæða vegna ilmsins.
Reyrgresi (sjá mynd) hefur djúplægan, skriðulan jarðstöngul,
sem ber langar renglur. Vaxa upp af þeim margir blaðríkir sprotar
og fáein strá, sent bera blóm. Flest blöðin sitja þétt saman við grunn
stráanna og eru þessi grunnblöð löng og mjúk og hafa sérkennilegt
beiskt kryddbragð. Strdblöðin eru stutt, sérstaklega hið efsta, sem
er með mjög stuttri blöðku en löngu slíðri. Blómgun byrjar all-
snemma og er puntskúfurinn þá útbreiddur og hin mörgu smáöx
gljáandi móbrún. En oft er blómgun lítil og ber þá nrest á blöðun-
um. Reyrgresi vex í runnum og skóglendi, á grýttu valllendi og í
brekkum til dala, þar sem snjór liggur alllengi og nokkur raki er
í jörð. Reyrgresi ilmar mjög við þurrkinn og helzt sú angan mjög