Náttúrufræðingurinn - 1968, Qupperneq 124

232
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
þetta mikla vikurmagn í nyt. Enda vottaði ekki fyrir helsingja-
nefjum á vikri, sem rekið hafði á fjörur á sunnanverðum Reykja-
nesskaga um áramótin 1963/1964. Og í byrjun apríl 1964, eða áður
en sjór við íslandsstrendur var farinn að hlýna svo að um munaði,
tók hraun að renna í Surtsey, og Jiar með tók fyrir vikurmyndunina.
Og Jjegar kom fram á sumar 1964 var meginhluti þessa vikurs annað
hvort rekinn á fjörur eða rekinn frá landinu. Auk Joess varð sjávar-
hiti við suðurströnd íslands aldrei eins mikill sumarið 1964 og
sumarið 1965. Þetta hlýtur að vera skýringin á því, að ekki fannst
vottur af helsingjanefjum í mögum 87 máfa, sem skotuir voru í
Sandvík haustið 1964 og veturinn 1964/1965.
Að verulegu leyti gegnir sennilega sama niáli um þann vikur,
sem myndaðist Jiegar Jólnir tók að gjósa um jólaleytið 1965. Þetta
gos, sem að því er efnismagn snertir var svipað Syrtlingsgosinn, stóð
að vísu fram til 10. ágúst 1966, og Jtví er hugsanlegt, að Jtað sumar
hafi aftur skapazt skilyrði til vaxtar helsingjanefjum á vikrinum.
En því miður var störfum okkar Jiá svo háttað, að hvorugur okkar
gat sinnt athugunum Jiar að lútandi.
Gera má ráð fyrir, að árlega berist mikill fjöldi af Le/wií-lirfum
upp að suðurströnd Islands, Joótt jafnlíklegt sé, að töluverð áraskipti
séu að Jm', hve mikið Jsað er. En oftast mun meginhluti Jiessa lirfu-
sægs farast sökum skorts á viðunandi lífskjörum eða verða öðrum
stærri dýrum að hráð. Þetta er ágætt dæmi um hina óhemju miklu
sóun lífs, sem er einkennandi lyrir mörg lægri dýr, enda er viðkoma
Jieirra að sama skapi mikil. Slíkar dýrategundir ])ola gífurleg áföll,
og þær munar ekki um, þótt milljónatugum einstaklinga sé fórnað
í leitinni að viðunandi lífskjörum. En Jjað er meðal annars af þessum
sökum, að hver krókur og kimi á jörðu vorri hefur eignazt sína
lífveru, sem hefur aðlagazt og sérhæfzt lífsskilyrðunum á hverjum
stað. Það er vegna ])essarar lífveruskothríðar út í bláinn, að Lepas-
lirfurnar gátu hagnýtt sér Syrtlingsvikurinn sumarið 1965 í jafn-
ríkum mæli og raun ber vitni. Þá hefur sá fágæti atlnirður gerzt,
að lífveruskothríðin hefur hæft beint í mark. En í beinu framhaldi
af þeirri staðreynd vaknar sú spurning, hvort og að hve miklu leyli
eldgos og vikurframleiðsla á liðnum jarðsögutímum kunni að hafa
átt Jxítt í þróun og fjölbreytni Jreirra lífvera, sem eru háðar flot-
holtum eða duflum á ferð sinni mn heimshöfin. En hér verður ekki
farið nánar út í ])á sálma.