Samvinnan - 01.03.1929, Page 29

SAMVINNAN
23
ofnægtum, þá myndi verð allrar vöru tvöfaldast. Niður-
staðan verður því þessi: Allar gildisbreyting-
ar peninganna hafa í för með sér verð-
breytingar, sem standa í öfugu hlut-
falli við gildisbreytingarnar.
Ekki væri þó rétt að snúa þessari setningu við og
segja sem svo, að hver verðbreyting hljóti að stafa af
gagnstæðri gildisbreytingu peninganna. Slíkt er að vísu
bugsanlegt, en það er engu síður mögulegt, að verðbreyt-
ingin stafi frá vörunni sjálfri, t. d. verðhækkun á komi
eftir lélega uppskeru. Þar eð verðið er hlutfall milli gildis
peninganna og gildis vörunnar, leiðir það af sjálfu sér,
að þetta hlutfall breytist, jafnskjótt og annarhvor liður-
inn breytist. I hvert skipti sem verð hækkar eða lækkar,
verða menn því að rannsaka tvær tegundir orsaka: a)
þær, sem breyta gildi peninganna, og b) þær, sem breyta
verðmæti vörunnar, sem keypt er.
a) Orsakir þær, sem valda breytingum á verðmæti
vörunnar, verða ekki skýrgreindar til hlítar. Verðmæti
allra vörutegunda er undirorpið margs konar áhrifum, og
á sitt við hverja vörutegundina. Tildrögin að vöruverð-
inu eru með mörgu móti, þau eru ekki aðeins hagfræði-
leg, heldur einnig stjómarfarsleg og siðferðileg. Ef korn
hækkar 1 verði, eða togleður, eða þá málverk 18. aldar
meistaranna, ellegar húsaleigan hækkar, þá verða menn
að leita að orsökum þeirrar verðhækkunar sitt á hvem
hátt fyrir hverja af þessum nytsemdum, en samband er
ef til vill ekkert milli þeirra orsaka.
b) Um gildisbreytingar peninganna er aftur á móti
hægt að setja almennar reglur, sem alltaf eiga við, vegna
þess að peningarnir em sameiginlegur verðmælir allrar
vöru.
Það, sem breytt getur gildi peninga, má rekja sundur
1 fjóra þætti, þrír þeirra verka á sama hátt, en sá fjórði
þvert á móti.
1. Þá skulum vér athuga, hvað það er, sem áhrif hef-
ir á gildi peningana.