Samvinnan - 01.06.1973, Síða 43

ferð, komu allir embættismenn staðar-
ins til að kveðja hann. Þegar þeir yfir-
gáfu skáldið, var það síðasta sem þeir
sáu til Lí Pós, að hann lá dauðadrukk-
inn í botni kænu einnar sem átti að flytja
hann upp Jangtze. Hann skýrir sjálfur
frá þessu nokkrum dögum síðar í kvæði,
sem hann samdi eftir að hafa lagt fyrsta
áfanga ferðarinnar að baki. Frá sama
tíma er einnig hið hrífandi kvæði „Úr
útlegð“, sem hann sendi sem dálítið lífs-
merki til gamals vinar er hann var á leið
til Hankaó. Hann hafði ákveðið að láta
ekki brottreksturinn íþyngja huga sínum
of mikið. En þegar í þessum vísum hug-
leiddi hann, hvenær tími fyrirgefningar-
innar rynni upp.
í Hankaó hitti hann marga gamla vini
og virðist hafa setzt þar að um stund.
Meðan á dvöl hans stóð, tók hann á móti
kærkominni gjöf frá kunningja í höfuð-
staðnum: tvö létt silkiklæði sem komu
að góðu gagni í því hitabeltisloftslagi,
sem hann nú bjó í.
Sakaruppgjöf
í árslok 758 lét ríkisstjórnin kunngera
sakaruppgjöf, en nafn Lí Pós var ekki á
listanum, og lét hann í ljós vonbrigði sín
með mikilli beiskju. Vorið 759 var hann
enn á ferð til hins fjarlæga ákvörðunar-
staðar og tók því með þeirri ró, sem
kringumstæðurnar leyfðu.
Ferð hans var hálfnuð, þegar fréttirnar
um náðun hans bárust honum í hendur.
Höfuðstaðurinn var í fjarska, og það
hafði tekið mánuði að koma skilaboð-
unum áleiðis.
Hann hóf heimferðina hægt og sígandi.
Um haustið kom hann til Tung-t’ing-
vatns, þar sem hann hitti aftur nokkra
vini frá Ch’ang-an. En nýjar uppreisnir
ólguðu í héraðinu — það olli erfiðleik-
um við að halda áfram, og vetur gekk í
garð áður en hann komst lengra.
í Wu-ch’ang hitti hann enn einn æsku-
vin sinn, munkinn Cheng-ch’ien, og lætur
í ljós í kvæði einu til hans, að ríkisstjórn-
in kunni nú, þegar hann hefur verið end-
urreistur, að kalla hann heim og veita
honum hæfilega stöðu við hirðina. En
Lí Pó átti ekki eftir að sjá höfuðstaðinn
aftur. Heilsan var tekin að bila fyrir al-
vöru, og heimferðin gekk hægar og hæg-
ar. Haustið 761 kom hann örmagna til
Nanking, og í ritgerð sem hann samdi
um dvölina þar kemur fram, að hann
hefur að lokum gefið upp vonina um að
hann geti nokkurn tíma gert meira á ævi
sinni: „Hvað mér viðvíkur, hvernig getur
nokkur vænzt þess að ég skrifi fyrsta
flokks ritgerð með svo gömlum penna?"
eru lokaorð hans. Skömmu síðar hélt
hann ferðinni áfram, en varð veikur á
leiðinni og varð að snúa aftur til Nanking.
Árið 762 kom hann til Tang-tú, þar sem
hann settist að hjá forstöðumanni stað-
arins, hinum fræga skrautskrifara Lí
Jang-píng. Þar fjaraði lífið smám sam-
an út.
Endalokin
Langt frá ástvinum sínum, fátækur og
efnalaus, lá hann dauðsjúkur og reyndi í
hitasóttinni að koma skipulagi á kvæði
sín, sem lágu dreifð umhverfis rúmið í
hundruðum lítilla rollna. Án þess að hann
gæti lengur reist höfuð frá kodda fálmaði
hann kringum sig og afhenti Lí Jang-píng
þær arkir, sem hann náði til með hönd-
unum, eins og til að biðja hann að gæta
þeirra. Frá upphafi borgarastyrjaldar-
innar hafði hann lifað á þrotlausum
flótta í átta ár og glatað næstum öllu,
sem hann hafði skrifað á þeim tíma.
Hann gat nú aðeins hugsað sér að kvæði
sín færu á vergang, þar sem hann sjálfur
var ekki lengur fær um að hafa umsjón
með þeim.
Þannig dó mesta skáld Kínaveldis.
Það er að þakka Wei Haó, sem Lí Pó
hafði árið 754 fengið það verkefni að ann-
ast heildarútgáfu verka sinna, og Lí Jang-
píng, sem strax eftir andlát Pós safnaði
saman því efni sem hann lét eftir sig,
að þessi kostulegi skáldskaparauður varð-
veittist að mestu leyti til handa kom-
andi kynslóðum. Mikið hefur áreiðanlega
glatazt í borgarastyrjöldinni, en nóg var
eftir til að tryggja skapara sínum eilífa
frægð.
Ljóðasöfn
Án þess að vita að Li Pó var horfinn
skrifaði Wei Haó árið 763 eftirfarandi orð
um verk hans: „í þeim glundroða, sem
fram kom á styrjaldarárunum, hurfu verk
Lí Pós gersamlega. Það var fyrst í lok
Sjang-Juan-tímabilsins, að ég komst
aftur yfir þau af hreinni tilviljun í um-
hverfi Chíang-chou. Á tímanum, sem þá
fór í hönd, las ég safnið oft fyrir sjálfan
mig án þess þó að gera nánari athuga-
semdir. f kvöld, er mér verður hugsað
til gamalla daga, hef ég tekið pensilinn
fram og ritað formála. Sem inngang að
útgáfunni — til þess að auðkenna vináttu
okkar — munu menn finna kvæði Lí Pós
til mín og svar mitt við því. Því næst
kemur fú hans um „Klettinn mikla“ og
svo koma söngtextar við gömul stef, en
ekki í nokkurri ákveðinni röð. Þar sem
um er að ræða tvær útgáfur af einu
kvæði, hef ég valið þann kost að láta
báðar fylgja. Lí Pó er ávallt starfsamur,
og ég eftirlæt því syni mínum, P’íng-
chíng Tzú, að annast það sem hann enn
getur komið til með að skapa. Öllu því
efni, sem enn kann að koma fram um
feril hans, munu verða gerð skil í nýjum
formála.“
Safn Lí Jang-píngs, sem hafði komið
út nokkru áður, hafði að geyma öll þau
kvæði, sem voru í eigu Lí Pós, þegar hann
lézt, og þar að auki efni sem Lí Jang-
píng varð sér úti um með hjálp vina
skáldsins. Útgáfa þessi fékk mikla út-
breiðslu á síðustu öld T’ang-keisaraættar-
innar, en safn Wei Haós virðist hafa
fallið í gleymsku, en kemur aftur fram
árið 1068. Báðar útgáfurnar innihéldu í
stórum dráttum sama efnið, þótt í mis-
munandi búningi væri — Wei Haó gat
þar að auki státað af rúmlega fjörutíu
kvæðum frá tímanum fyrir byltingu.
Þessar tvær útgáfur mynduðu þannig
þann grundvöll, sem allar síðari útgáfur á
kveðskap Lí Pós byggja á.
Þýðingar
Aðeins lítill hluti af hinu mikla verki
hans er til í þýðingum á vestræn menn-
ingarmál. En mikilvægustu kvæðin, þau
sem frægð hans hvílir á, eru þó til allrar
lukku meðal þýðinganna.
Hin óviðjafnanlega snilld frumgerðar-
innar og hinn myndræni kraftur eru eðli-
lega alls ekki til þess fallin að vera þýdd
á nokkurt annað mál — það segir sig
sjálft. En til allrar hamingju er hægt að
endurskapa andrúmsloft, frásagnarþró-
unina og dálítið af tilfinningamætti
frumgerðarinnar, og gefur það merkilega
mynd af ósveigjanlegu og óvenjulegu
manneðli í stöðugri baráttu við að varð-
veita einstaklingseiginleika sína þrátt
fyrir kyrkingartak samfélagsins á ein-
staklingnum.
Hvað búningi viövíkur færði Lí Pó sér
í nyt allar þær fyrirmyndir, sem T’ang-
tímabilið hafði yfir að ráða. Hann var
álitinn snillingur í að fara með hin stuttu
fjögralínu Ijóð, sem voru svo einkennandi
fyrir skáldskap tímabilsins, en þar átti
hann sér jafningja. En aleinn í krafti
hins gróskumikla hugmyndaflugs síns
stendur hann sem túlkandi fú-liáttarins.
En á hann litu Kínverjar sjálfir sem eins
konar prósaskáldskap, enda þótt hann
búi yfir bæði hrynjandi og rími. Þessi
umfangsmiklu kvæði rekja uppruna sinn
langt aftur í sögur. Þeirra verður fyrst
vart í hinu gamla furstadæmi Ch’ú og
samanstóðu þá af leiðslukenndum, næst-
um álagaþrungnum söngvum hálftrúar-
legs eðlis, sem síðar þróuðust upp í þau
fú, sem við þekkjum frá tíma Han-keis-
araættarinnar og náðu fullum þroska í
hinni þróttmiklu beitingu Lí Pós á hin-
um háttföstu formsatriðum og epískri
uppbyggingu. Fú-stíllinn var ekki háður
neinni ákveðinni lengd, og efnisvalið var
frjálst, en það hæfði Lí Pó ágætlega.
Þannig fékk hið himinháa myndmál hans
útrás í kveðskap, sem hefur til að bera
þann kraft sjáandans sem enginn landa
hans náði síðar.
Þunglyndi
Samkvæmt innihaldi er hægt að skipta
kvæðum Lí Pós í tvo höfuðflokka, vinar-
kvæði og náttúruljóð. Við þetta bætast
svo nokkur af fegurstu ástarljóðum kín-
verskra bókmennta — og frá síðara ævi-
skeiði Lí Pós stríðskveðskapur, sem að
því er tragískan styrk snertir er hægt að
líkja við Tú Fú. Og svo má ekki gleyma
því, að Lí Pó orti einnig margar drykkju-
vísur, sem gætu fengið heila bindindis-
hreyfingu til að örvænta. í heild gefa
kvæði þessi ekki eins góða mynd af því
samfélagi, sem Lí Pó tilheyrði, og þau
gefa af ævi hans utan við þjóðfélagið.
Tú Fú og Pó Chu-i urðu til þess að endur-
spegla þá tíma sem þeir lifðu í skáldskap
sínum. Lí Pó aftur á móti sýnir í kvæðum
sínum hvernig afburðamaður bröltir í
gegnum tilveruna á tímum þröngsýni,
mótuðum af íburði og hnignun. í eðli sínu
var Lí Pó svo að ekki verður um villzt
lífskúnstner og nautnamaður. Æskukveð-
skapur hans er bjartur og elskulegur og
hefur til að bera töfra augnabliksins.
Hann brosir oft, en það vottar fyrir þung-
43