Samvinnan - 01.06.1973, Síða 14

----------jyrr---
• HARISTÖTO LE*
jafningja sinn og neyðist jafnframt til
að fylgjast með heimskulegum lifnaði
hennar við hliðina á sér, haldi að
hann kúgi hana. En frá.upphafi vega
fara engar sögur af því, að konan
hafi verið þvinguð til að beygja sig
undir vilja karlmannsins — þvertá-
móti: hún hefur átt alla möguleika á
því að verða frjáls. Hafi konan þannig
á öllum þessum langa tíma ekki losn-
að undan „oki“ sínu, þá er bara til ein
einasta skýring á því: hún ber ekkert
ok.
• Karlmaðurinn elskar konu sína,
en hann fyrirlítur hana einnig, með
þvi að manneskja sem á hverjum
morgni fer út full af lifskrafti til að
sigra nýja heima — þó honum takist
það að vísu sjaldnast vegna brauð-
stritsins — fyrirlítur þá manneskju
sem einfaldlega kærir sig ekki um
það. Og það er kannski einmitt þetta
sem helzt stuðlar að því, að karlmað-
urinn leggur svo þrákelknislega á-
herzlu á andlegan þroska konunnar:
hann fyrirverður sig fyrir hennar
hönd og heldur að hún fyrirverði sig
líka. Hann er sómamaður og vill hjálpa
henni úr þrengingum hennar.
Hann veit bara ekki, að konur
þekkja alls ekki til þessarar endur-
nýjunarþarfar, þessa metnaðar og vilj-
ans til að fá einhverju áorkað, sem er
honum svo eðlisbundinn. Taki þær
ekki þátt í veröld karlmannsins. þá
stafar það af því að þær kæra sig
ekki um það. Þær hafa ekki þörf fyrir
þennan heim, Það frelsi, sem karl-
maðurinn sækist eftir, er þeim einskis
virði, því þær finna ekki til ófrelsis.
Andlegir yfirburðir karlmannsins
Mynd úr „La Silhouette“ 3. febrúar 1881 eftir
Moloch: „Léontine Massin í hlutverki Nönu“
(eftir samnefndri sögu Zola).
Mynd eftir óþekktan ítalskan eirstungumann
(um 1480-1500) sem á að sýna Aristóteles og
Fyllis.
vekja þeim ekki ótta; þær finna ekki
hjá sér neina þörf eða hvöt til að láta
að sér kveða í andlegum efnum.
• Konurjiar geta valið,- og það er
þetta sem færir þeim óendanlega yfir-
burði yfir karlmanninn. Þær geta all-
ar valið lífsstíl karlmannsins eða kos-
ið að vera heimskar og munaðargjarn-
ar afætur — og flestar velja þær seinni
kostinn. Karlmaðurinn á ekki þetta
valfrelsi.
Ef konum fyndist þær raunverulega
vera kúgaðar af karlmönnum, hefðu
þær án efa fyllzt hatri eða ótta við þá,
einsog menn gera gjarna gagnvart
kúgurum — en konurnar hata ekki
karlmennina og þær óttast þá ekki
heldur. Ef konurnar hefðu fundið til
vanmáttar eða niðurlægingar gagn-
vart meiri þekkingu karlmannanna,
þá hefðu þær reynt að líkja eftir þeim
— þareð þær hafa til þess alla mögu-
leika. Og hefðu konurnar fundið til
ófrelsis, þá hefðu þær að minnsta-
kosti nú á þessum hallkvæmu tímum
endanlega reynt að losna úr ánauð-
inni.
• í Sviss (einu af fyrirmyndarríkj-
um heimsins þar sem konur höfðu til
skamms tíma ekki pólitískan atkvæð-
isrétt) var látin fara fram atkvæða-
greiðsla meðal kvenna í einu sam-
bandsfylkinu um kosningarétt til
handa konum — en meirihluti þeirra
var andvígur frumvarpinu. Svissnesk-
ir karlmenn voru agndofa. Þeir héldu
að þessi skammarlega skipan mála
væri til vitnis um aldagamalt til-
sjónarhugarfar þeirra sjálfra.
Ef þeir bara vissu hve blekktir þeir
eru. Konunni finnst hún alls ekki vera
undir tilsjón karlmannsins. Ein þeirra
mörgu dapurlegu sanninda um sam-
skipti kynjanna eru einfaldlega þau,
að karlmaðurinn er tæpast til í heimi
konunnar. í augum konunnar er karl-
maðurinn ekki svo mikilvægur, að
henni finnist taka þvi að rísa upp
gegn honum. Hún er einungis háð
honum í efnalegu tilliti, eða kannski
mætti segja, að hún sé háð honum í
„eðlisfræðilegu“ tilliti. Hún er háð
honum á sama hátt og ferðamaðurinn
er háður ferðahópnum, húsmóðirin er
háð kaffikönnunni, bíllinn er háður
eldsneytinu, sjónvarpstækið er háð
rafstraumnum. Slík afstaða leiðir ekki
af sér neinar sálarkvalir.
• Henrik Ibsen — sem var fórnar-
lamb sömu blekkingar og aðrir karl-
menn — gerði sér það ómak að semja
frelsisyfirlýsingu handa öllum konum
með leikriti sínu, „Brúðuheimili“. En
þegar leikritið var frumsýnt, voru það
bara karlmennirnir sem urðu fyrir á-
falli. Þeir stigu á stokk og strengdu
þess heit að berjast af enn meiri þrá-
kelkni en nokkru sinni fyrr fyrir
mannsæmandi lífskjörum til handa
konunni.
Hjá konunum sjálfum hefur frelsis-
viðleitnin einsog venjulega verið háð
tízkuduttlungum. Um skeið fannst
þeim gaman að klæðast hinum hlægi-
lega grímuballsklæðnaði kvenfrelsis-
hetjanna um aldamótin.
Jafndjúp áhrif á konurnar hafði
siðar heimspeki Sartres. Til vitnis um
að þær hefðu skilið allt létu þær hár-
ið vaxa niður á mjaðmir og klæddust
svörtum síðbuxum og svörtum peys-
um. •
14