Samvinnan - 01.06.1973, Blaðsíða 47

sagan yfir lífi skiptir engu máli hvar þú
setur „núið“ — því hið liðna mun fljóta
gegnum „núið“. Ástand „núsins“ er orðið
til vegna einhvers sem hefur gerzt og er
liðið. „Núið“ býr yfir dínamík þess liðna.
4
Persónurnar vaxa í „núinu“ fyrir kraft
þess liðna. Mundu aö maðurinn lifir allra
sízt í „núinu“, hann lifir i heimi minn-
inga og framtíðardrauma, — ástandið
barnar þennan tímalausa heim í „nú-
inu,“ — ástandið sem þú velur verður því
að vera eins og snjóbolti sem veltur nið-
ur hlíð og hleður utan á sig. „Núið“ þró-
ast frá kyrrstæðri mynd í magnþrungið
ástand. Atburðarás leiksins er vaxandi
ástand sem leysir af kyrrstætt „nú“, og
breytist i athöfn; á sama hátt og þegar
ein alda rís og brotnar, er önnur í fæð-
ingu. Hrynjandin er dans aldnanna, þræð-
ir leiksins eru tengdir hver öðrum, flétt-
ast saman og trosna.
5
Hlustaðu á málfar persónanna. Er eitt-
hvert ákveðið orð eða setning sem ein-
kennir þær? Má þetta eina orð eða setn-
ing vaxa inn í ástandið, eins og t. d.
„drulla“ hjá Bubba kóng, eða „to be or
not to be“ hjá Hamlet? — Er eitthvað í
orðum eða hugsunum persónanna sem
Leikhúsið á alltaf að koma á óvart. Valborgarmessunœturatriðið úr „Fást“ eftir Goethe í upp fœrslu Józefs Szajna í Pólska leikhúsinu í Varsjá.
Hrafn Gunnlaugsson:
nOKKRAR HUGDETTUR
Um IEIKRITID
í leikriti eftir Shakespeare segir: „fyr-
ir hina einföldu í hópi áhorfenda er at-
burðarásin; fyrir eftirtektarsamari: per-
sónurnar og afstaða þeirra innbyrðis; fyr-
ir betur menntaða: orðin og málfarið;
fyrir músíkalska og næma: hrynjandin;
og fyrir áhorfendur með djúpan skiln-
ing: boðskapur sem vex í gegnum leik-
inn.*'1)
Geymdu þessi orð meistarans hjá þér
og spurðu þin eigin verk: Hvar er málfar-
ið? Hver er hrynjandin? Hvaða boðskap
flytja þau? O. s. frv.
2
Hugsaðu þér ástand: t. d. andrúms-
loftið á biðstofu tannlæknis, þrumuveður,
sjómannsfjölskyldu sem hefur ekki frétt
af heimilisföðurnum í fjóra daga, þjóð-
hátíð, læst herbergi, skip sem sekkur
o. s. frv. Hugsaðu þér síðan persónur;
einhverjar sem þú þekkir úr lífinu í
kringum þig og flyttu þær inn í þetta
ástand: Hlustaðu á persónurnar tala —
hlustaðu eftir hugsun þeirra, fylgstu með
viðbrögðum þeirra; reyndu ekki að aga
þær né leggja þeim þín eigin orð í munn,
þvi þær munu segja allt sem þú þarft að
koma til skila, í krafti uppruna síns og
vegna innbyrðis afstöðu.
3
Hafðu alltaf hugfast að leikur er á-
stand, en ekki saga. Ætlirðu að segja
sögu, verðurðu fyrst að hugsa hana sem
ástand. Byrjaðu aldrei með hugsunina
„einu sinni var“; hugsaðu: Núna — ég
er staddur í miðri sögunni og lifi, sagan
er ekki saga, heldur ríkjandi ástand. Búi
47