Samvinnan - 01.06.1973, Page 53

Alabastur-styttur með ígreyvt augu og höfuö-
föt úr jarðbiki, sem fundust í gröfum við
Tell es Sawwan frá byrjun Hassuna-skeiösins.
tregir til aö taka sig upp a) akri, sem orðinn er
frjósamur fyrir vinnu þeirra; auðmagn hefur
verið fest í landinu. Og mannvirki í þágu
framrœslu og áveitu krefjast samvinnu alls
samfélagsins. Þau binda samfélagið saman
efnahagslegum böndum. Og aðstaða til að
takmarka vatnsnytjar fcerir samjélaginu
þvingunarvald. Af því œtti að lokum að hljót-
ast stjórnmálaleg sameining alls þess svœðis,
sem háð er áveitukerfi einnar ár. Raunar
veröur fram á það sýnt, að hinar œðri sið-
menningar hvíldu fyrst og fremst á áveitu-
rœktun.“Þ>)
Jarðvegur óshólmanna, sem tvisvar á
ári hlaut framburð fljótanna tveggja að
áburði, var ákaflega frjósamur. Uppskera
á ökrum, sem vatni var veitt á, var ríku-
leg. Hún stóð undir fjölgun íbúanna og
skiptingu þeirra jafnframt í starfsstétt-
ir.if)
Til marks um fjölgun ibúanna er end-
urbygging helgistaða hvað eftir ann-
að, og æ stærri og stærri.18) Samt sem
áður virðist sem landnemar frá Suður-
Mesópótamiu hafi leitað upp með fljót-
.\Y\ r \
. ui s \ \
unum Tigris og Evfrates til að nema land.
Tiltækan efnivið nýttu landnemarnir
til hins ítrasta. Sigðir og jafnvel naglar
voru gerð úr hertum brenndum leir.
Mótaðir og brenndir úr leirnum voru líka
hleðslu-„steinar“, sem hús og önnur
mannvirki voru hlaðin úr. Likön úr leir
af kopar-munum eru að auki helzta
heimildin um málmbræðslu í Suður-
Mesópótamíu á þessu skeiði. Frá því hafa
aðeins í leitir komið fáeinir munir úr
málmi þaðan, en meðal þeirra eru skutull
og öxi. í Norður-Mesópótamíu, en á svæði
Ubaid-menningarinnar, hafa aftur á
móti verið grafnir upp hlutir úr gulli,
sem eru beinlínis visbending um málm-
vinnslu. Og á meðal þeirra eru elztu grip-
ir úr gulli, sem fundizt hafa. Líkön úr
leir benda einnig til, að bátar hafi verið
gerðir úr seftágum, er fléttaðar voru sam-
an. Leirker voru all-vel gerð, en ekki frá-
bær. Þau virðast enn hafa verið handunn-
in. Steinn og tinna til áhaldagerðar voru
auðfengin. „Ubaid-varningur hefur jafn-
vel fundizt norðan Taurusfjalla, á slétt-
um Malatya, Elazig og Palu. í norðvestur
bárust áhrif Ubaid-menningarinnar allt
vestur til Mersíu í Cilicíu, en þar daga
þau uppi. f suðvestri er Hama við Orantes-
fljót suðurmörk Ubaid-vara. í norð-
austri voru Ubaid-vörur fluttar yfir fjalla-
skörðin til Azerbadsjan . . . í austri var
samskiptum uppi haldið við Khazistan og
verzlunarslóðir voru troðnar austur á
bóginn.“18)
Ubaid-menningarskeiðið virðist hafa
liðið undir lok á fyrra helmingi fjórða
árþúsunds f. Kr. En „hið mikla afrek
Ubaid-skeiðsins var að skapa landbúnað,
sem tilhlýðilegur var óshólmunum, og
félagshætti og lífsviðhorf, sem hnigu að
gagngerri nýtingu þeirra.“20) 4
1) Stuart Piggott, Introduction to Earliest
Civilizations o) the Near East by James
Mellaart, London, 1965.
2) V. Gordon Childe, New Light on the Most
Ancient East, London, 1954, bls. 15—17.
3) Henri Frankfort, The Birth of Civilization
in the Near East, London, 1959, bls. 35.
4) J. Mellaart, Earliest Civilizations of the
Near East, bls. 32 og bls. 36—37.
5. C. Cippolz, Economic History of World
Population.
6) J. Mellaart, Earliest Civilizations of the
Near East. bls. 84.
7) Ibid., bls. 85—86.
8) Ibid., bls. 85.
9) Ibid., bls. 89—93 og bls. 100.
10) H. Frankfort, op. cit., bls 36. Frankfort
hélt áfram: „Útbreiðslu jarðyrkju virðist
í fyrstu mega rekja til hægfara flutninga
jarðyrkjanna . . . Frumstæð jarðrækt með
rekum eða garðrækt . . . mergsýgur jarð-
veginn. Viðhöfð eru ekki regluleg umskipti
á sáðum korntegundum né er akur látinn
standa ósáinn á nokkurra ára fresti; að
nokkrum árum liðnum þarf að ryðja nýtt
land. Þegar landið í nágrenni (hins
byggða bóls) hefur verið þaulræktað,
flytjast þorpsbúar búferlum inn í óbyggð.
Smæð byggðra bóla á steinöld hinni nýju
og grafreitir þeirra sem og slóð þeirra inn
á meginlandi Evrópu benda til hægfara, en
stöðugra fólksflutninga út frá miðsvæð-
inu, þar sem jarðyrkja var fyrst upp tek-
in.“ Ibid., bls. 37.
11) J. Mellaart, op. cit., bls. 120:
12) V. Gordon Childe, op. cit., 111—112.
13) „Hvelfdu byggingarnar . . . eiga hlið-
stæður á Kýpur (Khirokitia), á Krít (á
Messara-sléttu) og, á seinna tímaskeiði, á
Pelopsskaga (Mýkena); og það er
áreiðanlega ekki hending ein, að móður-
gyðjan, dúfa, tví-exi, og bukranium
(minjagripir um naut) eru hefðfastir
helgigripir, bæði á Krít á mínóska skeið-
inu og í Anatólíu fyrir daga Hittíta."
George Roux, Iraq. Harmondsworth, 1964,
bls. 66—67. Um upphaf Halaf-menningar-
innar hafa James Mellaart farizt svo orð:
„Að henni stóðu sennilega aðkomumenn
að norðan, og upprunaleg heimkynni
hennar eru sennilega í „tyrkneska" hluta
Mesópótamíu. (Athygli hefur verið veitt)
allmörgu áþekku og líku með Halaf-menn-
ingunni frá ofanverðu sjötta og öndverðu
fimmta árþúsundi . . . og leifum frá
menningarskeiðum á steinöld hinni nýju
og frum-járnöld í Anatolíu. Þau voru þá
senn á enda, og rétt um það leyti sem
Halaf-menningin var að hefjast, um 5000
f. Kr„ fluttist miðstöð menningarlegrar og
tæknilegrar þróunar, í fyrstu til norðan-
verðrar Mesópótamíu, og síðar, eftir hrun
Halaf-menningarinnar, til landsins sunn-
anverðs . . . Átrúnaður hennar, nautg-
dýrkunin þá meðtalin, málmsmíði, vefn-
aður, frábær leirker og há-tækni yfirleitt
minna óhjákvæmilega á Catal Huyuk,
Hacilar og Can Hassan . . .“ Op, cit., bls.
119 og bls. 125.
14) V. Gordon Childe, op. cit„ bls. 115.
15) Ibid., bls. 114.
16) Ibid., bls. 24.
17) „Jarðvegurinn var svo frjósamur, að
hundraðföld uppskera var ekki fátíð. Af
heimildum frá 2500 f. Kr. verður að sönnu
ráðið, að uppskera á bygg-ökrum hafi að
jafnaði verði 86 sinnum meiri en útsæð-
ið.“ V. Gordon Childe, What Happened
in History, Harmondsworth, 1964, bls. 98.
18) „Bygging og umfram allt tíð endurbygging
hofanna, sem sum voru mjög umfangs-
mikil, verður höfð til marks um, að Ubaid-
fólkið hafði, að sagt verður, skapað form-
einkenni fyrstu siðmenningarinnar f
Mesópótamíu, borgina helgu, þar sem at-
vinnulegt, félagslegt og trúarlegt líf sner-
ist um hofið og presta þess.“ G. Clark,
World Prehistory, Cambridge, 1962, bls.
92.
19) J. Mellaart, op. cit„ bls. 130.
20) V. Gordon Childe, op. cit., bls. 118.
53