Andvari - 01.08.1961, Blaðsíða 80

174
1ÍJORN ÞORSTEINSSON
ANDVARl
mikil markaðsborg fyrir austrænar og
vestrænar vörur. Eins og mörgum sæför-
um og lærdómsmönnum 15. aldar var
honum kunnugt, að jörðin er hnöttur.
Hann vissi, hve miklum auðæfum menn
söfnuðu af verzlun með austrænan varn-
ing, og þekkti þær torfærur, sem voru
á vegi kaupmanna austan um Asíu.
Hann komst á þá skoðun, að auðveld-
ari og fljótfarnari leið til hinna auð-
ugu Austurlanda lægi vestur yfir Atl-
antshaf. Verzlunarborgir Miðjarðarhafs
höfðu engan áhuga á því að sann-
reyna, hvort þessar hugmyndir Cabots og
Kristófers Kólumbusar hefðu við rök að
styðjast. Þær sáu einungis, að breyttar
verzlunarleiðir mundu hnekkja verzlunar-
veldi þeirra. Cabot fluttist því með fjöl-
skyldu sína til Englands, og er talið, að
hann hafi setzt að í Bristol eða Lundún-
um um eða eftir 1486. Ekki ruku menn
upp til handa og fóta til stuðnings við
áform hans í Englandi, svo að hann mun
hafa leitað á náðir Frakkakonungs, en
hann átti þá svo annríkt við að berja á
ítölum, að hann mátti alls ekki sjá af
andvirði einnar smáorustu, svo að Cabot
leitaði aftur til Englands. Þá skutu kaup-
menn í Bristol að lokum undir hann litlu
skipi, fengu honum 18 eða 20 manna
áhöfn, og þannig búinn hélt hann út á
Atlantshaf vorið 1496. I þetta skipti
hreppti hann andbyr og varð afturreka.
Næsta vor lét hann úr höfn í Bristol að
nýju, og eftir 35 daga útivist náði hann
Nýfundnalandi. Þaðan hélt hann til
meginlandsins, komst suðurundir Hali-
fax, en sneri þá til Englands aftur. Ilann
sá minjar um mannavistir, en enga menn
og helgaði löndin Englandskonungi og
var tekið með kostum og kynjum við
ensku hirðina. Árið eftir lét hann enn
úr höfn í Bristol með fimm skipa flota
og ætlaði nú að sigla vestur yfir Atlants-
haf til Japans og Kína. Eitt skipið hrakti
aftur til Irlands, en til hinna hefur ekki
spurzt framar. Þetta vor 1498 siglir John
Cabot og leiðangur hans út af spjöldum
skráðrar sögu. Við vitum að fyrirætlun
hans hlaut að mistakast; sú leið, sem
hann ætlaði að fara til Austurlanda, var
ófær, og í Norður-Ameríku biðu leiðang-
ursmanna engin önnur auðæfi en góð
fiskimið. Hafi Cabot eða einhverjir fé-
laga hans náð aftur til Englands, þá biðu
þeirra engin verðlaun fyrir afrekin. Við
verðum að hafa það hugfast, að allt fram
um 1490 fást ríkisstjórnir Vestur-Evrópu
ekki, nema í Portúgal, til þess að leggja
neitt í kostnað til þess að leita landa, og
Danir gerðu út einn leiðangur um 1476.
Kólumbus fór árum saman milli fursta-
hirða álfunnar og bað árangurslaust um
fleytu og mannafla til þess að sigla vestur
yfir hafið og lagði að veði vonina í auð-
æfum Austurlanda. En furstarnir höfðu
þær einar spurnir af löndum í vesturátt,
að þeir tímdu ekki að sjá af andvirði
einnar stórveizlu eða smáorustu í jafn-
vafasamt fyrirtæki og landafundi. Evrópu-
þjóðir skorti ekki jarðnæði, þær sóttust
ekki eftir óbyggðum eða lítt byggðum
löndum, heldur gulli og dýrum varningi.
Lönd án þegna og auðæfa voru þeim
einskis virði enn sem komið var. Cabot
opinberaði fund Norður-Ameríku. Fregn-
in um fyrstu ferð hans barst með hrað-
boðum til hirða helztu sjóvelda álfunnar.
En Englendingar hófu ekki landnám í
norðanverðri Vesturálfu fyrr en um það
hil 100 árum síðar. Þeir reyndu með öllu
hugsanlegu móti að komast fram hjá
þessu mikla meginlandi, þeir reyndu að
troðast norður fyrir það, þegar það reynd-
ist óendanlegt til suðurs. Sagan um leit-
ina að vesturleiðinni, leiðinni fram hjá
Norður-Ameríku til Kyrrahafs, fjallar um
endalausa hrakninga, ósigra og tortím-
ingu. Menn héldu skipum sínum inn á
flóa Norður-Kanada og komu aldrei aft-