Andvari - 01.10.1963, Síða 12

130
STHFÁN EINARSSON
ANDVARI
er Ársæll Árnason þýddi á íslenzku Heimskautalöndin unaðslegu I—III 1938
—39). Fylgdi hann dæmi Eiríks rauða, er kallaði landið Grænland til að
fýsa menn þangað. Árið 1922 kornu út tvær bækur eftir hann Hunters of ihe
Great North, (þýðing Ársæls Ámasonar Veiðimenn á hjara heims, 1937) og
The Northivard Course of Emfire (þýðing Baldurs Sveinssonar, 1 Norðurveg,
1927). Þegar Vilhjálmur var í Harvard, voru níu tíundu hlutar af því, sem kennt
var unr heimskautalöndin, rangt og flestir vissu ekki hetur en að Eskimóar
byggju á Islandi, þrátt fyrir langan fyrirlestraferil Olalar Krarer um að svo væri
ekki, en hún leylði Ameríkönum að standa í þeirri trú, að lnin væri Eskimói.
Þegar svo var um hið græna tré má nærri geta hvernig hið visna, almenningur,
hefur verið uppfræddur, enda skrilaði Vilhjálmur um þetta nokkra hæklinga
og ritgerðir, sem að lokum var safnað og gefið út í hókinni Adventures in Error
1936 (Ævintýri í skrökvísindum). Þar er ein grein „Travellers’ Tales“ um ýkju-
sögur eða öllu heldur um misskilning lerðahóka, sem óhjákvæmilega kemur
erroribus á gang eins og Árni Magnússon sagði. Þetta var fyrirlestur haldinn í
American Philosophical Society at Philadelphia 2. janúar 1931, hvenær sem
hann hefur verið kosinn meðlimur í það virðulega félag. f hókinni birti hann
líka „The Bathtub Hoax“, lygisögu um uppruna baðkersins eftir H. C. Mencken,
sem hefur verið góður vinur hans, enda skrifaði Vilhjálmur í American Mercury.
Altur á móti trúði Vilhjálmur til endadægurs á Kensington rúnasteininn, sem líka
var höggvinn til þess að leiða almenning á villigötur um uppruna sinn, en allir
þeir sem vit höfðu á töldu liann lalsaðan, þar á rneðal Halldór Hermannsson. Þó
var Vilhjálmi mikil vorkunn að trúa steininum, því að FI. Holand lét aldrei sjást
það, sem ritað var á rnóti honurn. Sá sem þetta ritar, hélt hann kynni að vera
ófalsaður þar til hann sá mótrök S. B. F. Janssons og Erik Wahlgrens. Með The
Northivard Course of Empire gerðist Vilhjálmur spámaður landnáms í heim-
skautalöndunum unaðslegu, til dæmis beitar stórra hreindýrahjarða á norður-
sléttum Kanada, en fyrst og frernst notkun norðurleiðanna, sem stytztu flug- eða
kafbátaleið milli stórborga í tempruðu beltunum. Til þess þurfi auðvitað flug-
stöðvar í heimskautalöndunum. Vilhjálmur keypti Wrangeley með það fyrir
augurn, cn tapaði henni úr höndum sér loks í hendur Rússa. Er sú sag a sögð í
The Adventure uf Wrangel Island 1925 og er ófögur saga, þótt Vilhjálmur slyppi
með heiðri. Enginn er spámaður í sínu föðurlandi, og eflaust átti Vilhjálmur
marga öfundarmenn heima fyrir, en jafnvel gamlir pólfarar eins og Amundsen
trúðu ekki einu orði af því, sem Vilhjálmur sagði, og töldu heimskautalöndin
hættuleg, en ekki unaðsleg. En þótt Rússar tækju af honum Wrangeley — eða
var það af því að þeir tóku hana — þá fóru þeir nú að hagnýta sín heimskautalönd
og íshafið eftir forskrift Vilhjálms. Að minnsta kosti urðu þeir fyrstir til að