Andvari - 01.10.1963, Síða 15

ANDVARI
VILHJÁLMUR STEFÁNSSON NORÐURFARI
133
1946, og Á heimsenda köldum, 1949. Báðar bækur eru prýðilega skrifaðar og
prýðilega þýddar. Hún hefur líka síðan 1939 verið bókavörður safnsins, og
bafa þau Vilhjálmur gifzt um það bil, en þá var safnið enn í New York. Er mér
minnísstætt, að ég heimsótti þau það ár og var boðinn hmch í safninu, en þá
voru þar um firnrn eða sex vinnandi kven-vélritarar. Enda segir frúin það sjálf
í sögu safnsins, áður nefndri, er bún ritaði í Polar Notes (Dartmouth College
Library „Acount of the Stefansson Collection") — að þegar bezt lét þá hafi
eigi aðeins verið í safninu lærðir bókaverðir heldur fjöldi vélritara. Ef ég man
það rétt að hafa heimsótt þau 1939 þá hefur safnið verið til húsa í 67 Morton
Street, og var það síðasta heimili þess í New York. Frúin segir, að safnið hafi
byrjað með um 300 ritum um heimskautalöndin, tvítökum, sem dr. Isaiali Bow-
man, aldavinur Vilhjálms, hafi lagt til að félagið gæfi Vilhjálmi heldur en að selja
við gjafverði. En fcitasti dráttur sem hljóp á snæri Vilhjálms i þessari söfnun
hans var gjöf Williams B. Macy’s, gamals hvalfangara í Boston, sem sjálfur var
að safna munum og bókum í Nantucket Hvalveiðasafn sitt. Þeir Vilhjálmur
voru fornir vinir. Partur af prógrammi safnsins var það að bjóða frægum fyrir-
lesurum að halda þar fyrirlestra. Á þeirn tíma 1933 kostuðu fvrirlestrar Vil-
hjálms 350 dollara, en hann ætlaði ekki að selja vini sínum lesturinn. En hval-
fangarinn var á öðru máli. Hann vildi borga og borga í bókum, sem Vilhjálmur
átti sjálfur að velja úr safninu, og það ekki á þáverandi gangverði þeirra heldur
á upprunalegu dollaraverði þeirra. Var þessi hvalreki metinn á 10.000 dollara,
þegar til New York kom. Frú Evelyn segir mjög skemmtilega frá vinnunni við
safnið. Eigi þurfti aðeins að spjaldskrá allar bækumar eftir höfundum, heldur
líka gera efnisskrá um safnið. En til þcss þurfti að lesa bækumar og orðtaka
efni þeirra. Kostaði það oftast meira en bókin sjálf, cn flokkarnir urðu 5000.
Ef eitthvað var í bók um „hvali og hvalveiðar", þá var hún svo flokkuð. Kæmi
„skyrbjúgur" fyrir í ferðabókum, þá voru þær svo flokkaðar. Sama var að segja
um „krabbamein", sem var undarlega fátítt með Eskimóum. Ég man það, er ég
heimsótti þau hjónin í júlí 1962 í síðasta sinn áður en ég færi til Islands, þá
sá ég þar langar raðir merktar með rauðu í safninu, sem á stóð Cancer. Var síð-
asta bók Vilhjálms um það efni. Annars var erindi miitt auk þess að sjá þau Vil-
hjálm, áður til Islands færi, að færa þeim hjónum talsverðan bunka af vestur-
íslenzkum og íslenzkum blöðum, sem ég tímdi ekki að fleygja og þau tóku við
af góðsemi sinni. En hætt er við, að það hafi ekki verið mikill hvalreki safninu.
Þau hjónin tóku okkur tveim Islendingum al mikilli gestrisni. Komu okkur
fyrir á góðu gistihúsi í hinurn fagra háskólabæ Dartmouth. Daginn eftir sýndi
frú Evelyn okkur bókasafnið og hið fagra heimili þeirra hjóna.
Þá var Vilhjálmur cnn hress, hafði þó fengið slag, en hann var jafn kátur