Andvari - 01.10.1963, Page 48

166
BJÖRN K. ÞÓRÓLFSSON
ANDVARI
Agnarsrímur voru prentaðar í Hrapps-
ey 1777, árinu eftir lát Árna, eins og rím-
ur hans af Ingvari og Sveini. Að lion-
um lifanda voru prentaðar rímur hans
af Þorsteini uxafæti og Ulfarsrímur þeirra
Þorláks Guðbrandssonar. Þorsteinsrímur
og Lllfarsrímur komu síðar í nýjum út-
gáfum, en Agnarsrímur og rímurnar af
Ingvari og Sveini hafa ekki verið prent-
aðar síðan 1777.
Þegar frá eru skildar Haralds rímur
Hringsbana er ekki mikið um konur eða
ástamál kveðið í mansöngum Árna Böð-
varssonar. Eins og rímnaskáldum er títt
leggur hann út af efni rímnanna í man-
söngunum og skreytir þá oft með tilvitn-
unum í rómversk og grísk fræði, goð-
sagnir og heimspekinga. Þetta mun eiga
að sýna almúganum lærdóm skáldsins.
Árna verður ekki hrugðið um vanmat á
sjálfum sér, og illa þolir hann aðfinnslur
um skáldskap sinn, jafnvel frá vini sín-
um sýslumanninum Jóni. En ekki cr
sparað lof um sýslumann í mansöng-
um rímna, sem fyrir hann eru ortar.
Hlaðið er á hann kenningum, sem stund-
um verða íburðarmiklar, eins og þegar
hann er nefndur eðalstcina sedrus, en
ekki er vel ljóst, hvernig sú kenning er
hugsuð. Sérstaklega cr hann vegsamaður
af konunglegu cmbætti sínu, meðal ann-
ars nefndur sjóla máli (málvinur kon-
ungs), kenndur til einkcnnisbúnings og
korða, nefndur hlynur dýrra klæða og
stýrir silfrinhjalta. Þá er hann nefndur
lands höfðingi, frömuður þjóðar og fleira
því um Iíkt. Ekki eru blíðmælin minni en
lofið. Svo kveður Árni í mansöng tólftu
Völsungarímu:
I lvaS sem lystir liuga minn
Iilýt eg gott, þá dýrstan finn
gullbaugs runn í glæstum stað.
Gleði er mér að tala um það.
í mansöngum er mjög lofað örlæti
sýslumanns við skáld sitt, en ekki er grun-
laust um, að undir niðri hafi skáldinu
þótt hann mega örari vera. Ef til vill
hcfur þetta ekki verið með öllu ástæðu-
laust. Gömul saga um skáldlaun Árna
hjá sýslumanninum á Ingjaldshóli gægist
fram í Stellurimum Sigurðar Péturssonar,
og kveðst Sigurður ekki kjósa slíkt skáld-
fé sér til handa :
Ingjaldshóls ei kýs eg kút
sem kenndur Böðvars arfi,
minn né sníkir matinn út
möndólfs hlaðinn karfi.
í neðanmálsgrein við þetta erindi (Ljóð-
mæli Sigurðar Péturssonar, Rvík 1844,
bls. 117) segir, að Árni hafi flutt Jóni
sýslumanni rímur sínar á hverri hátíð,
jafnan setið hjá sýslumanni um jólin,
verið leystur út með gjöfum og hafi jafn-
aðarlegast reitt þaðan brennivínskút í
skáldlaun.
Auk rímna orti Arni Biiðvarsson einnig
kvæði út af gömlum sögum og leitar enn
fremur fanga í önnur forn fræði. Hér að
framan er getið kvæðisins Álfamála.
Skyldust rímum eru sjö samfelld kvæði
eða flokkar, sem hann svo nefnir, út af
Hálfs sögu og Hálfs rekka, cnda tclur
Árni þau fram ásamt rímum sínum í man-
söng þrettándu Agnarsrímu, en getur þess,
að þau séu ,,með gömlum brögum" og
greinir þau þannig frá rímum. Þau eru
að mestu leyti undir fornum bragarhátt-
um, ekkert þeirra undir hragarhætti, sem
í rímum er notaður. Þau eru ort fvrir Jón
sýslumann Árnason árið 1770.
Triillakyæði um tröll, risa, jötna, ber-
serki, triillaukna kappa og mennska menn,
sem urðu að vættum, er eftir Árna Biið-
varsson nema fyrsta erindið, sem mun vcra
eftir síra Gunnar Pálsson. í því kvæði er
saman þjappað furðulega miklu efni úr
alls konar ýkjusögum, jöfnum höndum
notaðar fornaldarsögur, Eddur báðar, Is-