Andvari - 01.01.1948, Síða 24

20
Þorkell Jóhannesson
ANDVARl
Komum vér engum manni þjóðar vorrar fram, þar sem hann
fær að mæla afl, röskleik og vitsmuni við aðra menn, er til
lítils barizt. Þá er sú trú ónýt, er knúði foreldra vora hingað
til lands og kom þeim til að reisa byggðir, að þjóð vor ætti
hér góða framtíð í vændum, því framtíð er það engin, þótt
vér fáum að lifa hér á jörðinni og breytast við livern bita, sem
vér ofan í oss látum, í óþjóðlegra fólk. Vér' hefðum þá eins vel
mátt sitja kyrrir. Það er jafndrjúgur dauðdagi fyrir menn-
ingu þessa heims að deyja úr líkamlegum hor eins og að deyja
úr andlegri vesæld".
Þegar síra Rögnvaldur Pétursson byrjar starf sitt upp úr
aldamótum, standa íslendingar vestan hafs á krossgötum. Þeir
hafa komið sér vel fyrir í landinu, reynzt dugandi bændur,
verkamenn, iðnaðarmenn og kaupsýslumenn. Skáld og lista-
menn eiga þeir líka í sínurn hópi, sumt afburðamenn. Allmargir
ungir menn hafa sýnt fram úr skarandi námshæfileilca í skól-
um landsins og vakið athygli— þeir urðu fleiri síðar —, van-
metakennd hins umkomulitla útlendings er horfin, og allir
vegir sýnast færir. En hvert leiddu þessir vegir? í eyðimörk-
inni lágu margir vegir til kjötkatla Egyptalands, en aðeins
einn til fyrirheitna landsins. Hverjum einstökum íslendingi.
sem nokkuð var að manni, stóð opin leið til tímanlegrar vel-
ferðar í landi tækifæranna. Hinn mikli grautarpottur kyn-
þáttanna vall hér og kraumaði, og landarnir gátu hæglega
talið sér trú uin, að þeir væri til þess kjörnir að vera saltið
í þeim graut. En hvernig var með saltið, ef það dofnaði, ineð
hverju átti að selta það? Og það var sannarlega hætt við því.
að saltið dofnaði í þeim vatnsgraut öllum. Fyrir íslenzka kyn-
þáttinn var í rauninni aðeins ein leið, ef hann átti ekki að líða
undir lok, sú að átta sig í tíma, taka höndum saman og leggj11
rækt við menningararf sinn, um leið og hann efldi sjálfan sig
til áhrifa og afreka í fósturlandi sínu. Kjörorð fyrsta íslend-
ingadagsins í Milwaukee 1874 var enn í fullu gildi: Framtak,
samheldni og að varðveita þjóðerni sitt! Rögnvaldur Pétursson
gerðist ungur forvígismaður þessarar stefnu og barðist trúlega
fyrir henni alla tíð síðan.
*