Andvari - 01.01.1948, Page 26

22
Þorkell Jóliannesson
ANDVARI
um síra Rögnvalds var hið norræna eðli og norræn menning
sá þátturinn í lífi og menningu íslenzku þjóðarinnar, sem er
sterkastur og haldbeztur, þó að aðrir þættir hafi fléttazt þar
inn í; eða, með öðrum orðum, það mætti líkja þessu eðli við
lífskraft plöntunnar, sem grein er sniðin af; hinn upprunalegi
lífskraftur lætur greinina festa rætur, sé henni stungið niður
í jörðina, og lætur hana þroskast, svo að hún verður að sjálf-
stæðri plöntu; hann er eins konar óþrjótandi máttur, sem
getur lifað þúsundir ára, þó að plantan, sem greinin var fyrst
sniðin af, deyi. Hin forna menning norrænna þjóða, siðspeki
þeirra og Hfsviðhorf, voru, að honum fannst, sá andlegi mátt-
ur, sem ætti stöðugt að endurnýjast í afkomendum norrænna
manna, hvar í heiminum sein þeir væru og við hvaða vtri skil-
yrði sem þeir byggju. Að skipta á þessu og einhverju öðru, sem
í eðli sínu væri ónorrænt, væri í rauninni að selja frumburðar-
rétt sinn fyrir einn málsverð, að kasta frá sér arfinum, sem
væri lífsins dýrmætasta gjöf til hvers einstaklings. Mörgum
fannst, og það ef til vill ekki aiveg að ástæðulausu, hann
leggja stundum of mikla og of einhliða áherzlu á þetta, svo
að hann jafnvel viðurkenndi ekki andleg verðmæti, sem af
öðrum togum væri spunnin. En þetta var hans sannfæring, og
hún varð æ rótgrónari og styrkari eftir því sem aldurinn
færðist yfir hann.“ Hér ætla ég, að rétt sé slcýrt frá viðhorfi
síra Rögnvalds til þeirra meginröksemda, er liann byggði á
hið mikla og margþætta þjóðræknisstarf sitt. Ýmsum kann
að virðast, að hér hafi gælt öfga í mati hans á íslenzka og
norræna kynstofninum. Þeir minna á það, að öll sé skepnan
góð og öll kynþáttarómantík háskasamleg. Hér er ekki staður
til að ræða slíkt. Ég ætla lika, að Rögnvaldi Péturssyni hafi
ekki hætt til þess að líta á landa sína vfirleitt sem fyrirmyud
þjóðanna. Hann var of skarpskyggn og gagnhygginn maður
til þess að aðhyllast nokkra rómantíska fimbulkenningu uni
útvalningu og ofurmennsku. En því meira traust liafði hann
á heilbrigðu mannviti, og af því fann hann meira í fornuin
spjöllum norrænum en víðast annars staðar. Heiðríkja nor-
ra>ns anda, eins- og fram kemur > Völuspá, Hávamálum og