Andvari - 01.01.1948, Side 91

ANDVARI
Verklýðsmál á íslandi
á ofanverðri 18. öld.
[Bréf það, sem hér fer á eftir, var á sínuin tíma sent Landsnefndinni
fyrri, sem svo var kölluð og hér starfaði á árunum 1770—71. Nefndin átti
að kynna sér hagi lands og þjóðar í flestum greinum og aflaði hún sér i
þessu skyni skýrslna og álitsgerða frá embættismönnum víðs vegar að af
landinu. En auk þess var í erindisbréfi nefndarinnar öllum, sem eitthvað
hefði til þessara mála að leggja, boðið að senda nefndinni crindi eða til-
lögur um áhugaefni sín eða vandkvæði. Bréf þetta er stórum merkilegt
fyrir þá sök, að það lýsir kjörum fátækustu alþýðu iandsins frá liennar
eigin sjónarmiði. Eins og hréfið ber með sér, er það dagsett 16. apríl 1771,
en komið er það í hendur nefndinni, er þá hafðist við í hinu nýbyggða
tugthúsi á Arnarhóli við Reykjavík, tveimur dögum síðar, 18. apríl. Bendir
þetta til þess, að það sé saman tekið i grennd við Reykjavík, enda benda
iýsingar þær á starfskjörum og aðbúnaði, er bréfið hermir frá, fyrst og
fremst til Suður- og Suðvesturlands, og þá einkum sjóplássanna þar. Ann-
ars er með öllu óvíst, hver eða hverjir hafi að bréfi þessu staðið. En sá,
sem færði það i letur, hefur þó að líkindum ekki verið venjulegur vinnu-
maður, og meiri líkur til þess, að hann hafi verið eittlivað skólagenginn.
Að öðru leyti þarfnast bréfið ekki skýringa. — Stafsetning er færð til nú-
tiðarvenju, en orðmyndum haldið og frumritinu að öðru leyti fylgt trúlega.
Þ. ./.]
Konglegrar Majestatis háeðlavetbnrðigir Coramissarii.
Þeir undirokuðu og undirþrykktu íslands innbyggjarar, nefni-
lega vinnuraenn, vinnukonur og uppvaxandi fólk; í einu orði
þeir fátæku i landinu, sem stynja undir sínu grátlegu
ástandi, sera þeir verða að þola af sinura húsbændum og öðr-
um þeirra yfirboðurum, inn senda þessa aumkvunarlega harma-
raust með þessum memorial, til þeirra háu commissions herra,
sem af guði og kónginum eru sendir nú í ár til þessa lands, til
að yfirvega hvers eins ásigkomulag, í eftirfylgjandi póstum.