Andvari - 01.01.1948, Síða 94

90
Verklýðsmál á fslandi árið 1771
ANDVAltl
ábýlisjörðum, jafnvel þó leiguliðinn hafi endurbætt jörðina
bæði með jarðaryrkju og húsabót og öðru, sem jörðinni fylgir,
þá vesalingurinn er burt frá henni rekinn jafnvel fyrir litlar
sakir á stundum. Þetta ofanskrifað er einasta talað um þau
fátækustu vinnuhjú og misjafna húsbændur. Líka eru ógiftar
persónur, sem öðrum þéna, dálítið fjáðar, annaðhvort af gjöf
eður þau hafa tekið álnir í arfa eftir sína. Til eru og góðir
húsbændur, sem gjöra vel við sitt vinnufólk, og sumir gjöra so
vel sem þeir geta, og eiga livorugir þessara neinn þátt hér í.
3. Uppvaxandi fólk, nær þau eru börn lijá sínum fátækum
foreldrum lifa þau hjá sumum í öllu reiðuleysi fyrir utan
allan almennilegan húsaga. í þessu lifa þau, þar til þeirra for-
eldrar deyja, hrekjast so manna á milli og sum komast aldrei
til að verða sér né föðurlandinu til gagns. Hin önnur eru þá
af einhverjum tekin fyrir smala og látnir hrekjast í votu og
þurru illa klæddir með illu atlæti hjá sumum og ganga oft á
sumrum með bera fætur og illum aðbúnaði. Þeirra viðgjörðir
eru enn verri en annarra, bæði til fatar og matar, hjá allmörgum
ganga so þeirra beztu ár, sem áttu að vera þeim til uppfræð-
ingar í þeirra kristindómi, í blindni og þekkingarleysi, og alast
upp, sum af þeim, í skömmum og ódyggðum og nærri þvi skipa
sinum húsbændum að gjöra sjálfum, sem þeim er skipað, sem
stór vandræði orsaka í landinu.
Nú er að tala um þeirra ríku og fátæku viðhöndlun í kaup-
um og sölum. Um sumartímann, nær sveitamenn færa sínar
vörur 'af smjöri, sýru, ullu, vaðmáli og öðru, sem sjávar fólk
má ei án vera, þá sitja þeir ríku fyrir og kaupa í hópatali allt
hvað þeir kunna til að ná; bjóða so hina fátæku frá, selja þeim
so aftur með enn dýrri taxta og í enn verra standi, so þeir geti
orðið æ rílcari og ríkari; þeir fátæku útarmast því meir, þá þeir
meðan tíðin er geta ei keypt fyrir hinum sínar nauðsynjar.
Allt þetta lýtur að enn meiri armóð fyrir þeim fátæku. í kaup-
stöðum ganga þeir ríku ogso á undan. Þeir hafa af sínum
fjölda hlutum so mikinn fislc og lýsi, taka so hjá kaupmönnum
fjórum sinnum meira en þeir þurfa af matvöru, hvað kaup-
menn láta þeim hjartanlega eftir. Hinir fátæku þar í mót fá