Menntamál - 01.09.1964, Side 34

28
MENNTAMAL
skulum við huga örlítið að því, sem gerist, þegar við lesuni
á bók, áður en lengra er haldið.
Auðveldast hefur mönnum veitzt að komast að raun um
þátt hinnar ytri skynjunar í lestrarathöfninni. Hreyfingar
augnanna eru breytilegar meðan á lestrinum stendur. Aug-
unum er ekki rennt með jöfnum hraða eítir línunni eins
og okkur finnst, þegar við lesum, heldur hreyfast þau í
rykkjum og eru kyrrstæð þess á milli. Lesturinn fer aðeins
fram í dvölunum milli rykkjanna. Á meðan augun eru á
hreyfingu, er ekki um neina greinilega sjón að ræða. Tím-
inn, meðan augun eru kyrr — dvalirnar, er ca. 94% af
öllum lestrartímanum, rykkirnir taka hins vegar aðeins um
G% lestrartímans. Fjöldi rykkjanna og tímalengd dvalanna
er mismunandi, ekki aðeins eltir einstaklingum, heldur fer
þetta líka eftir þyngd textans og eftir því í hvaða tilgangi
lesið er. Skynjunin fer ekki þannig fram, að augað nemi
staf fyrir staf, heldur skynjar það í einni atrennu orðhluta,
eitt eða fleiri orð eða jafnvel hcilar setningar. Eftir að hafa
lesið nokkrar línur, leitast lesarinn við að fá ákveðna hrynj-
andi í augnhreyfingarnar, sem hann helclur síðan línu eftir
línu. Ef lesarinn missir efnisþráðinn, verður hann að renna
augunum til baka aftur. Slíkar afturábak hreyfingar rjúfa
hrynjandina og hamla lestrarhraðanum.
Sem dæmi um sambandið milli lestrarleikninnar og augn-
hreyfinganna skal getið eftirfarandi niðurstöðu amerískrar
rannsóknar á lestri fluglæss manns og byrjanda á I. skóla-
ári: Sá fluglæsi hafði að meðaltali tæpar 4 dvalir í línu, en
byrjandinn rúmlega 21. Dvalirnar hjá byrjandanum voru
þriðjungi lengri en hjá þeim fluglæsa. Sá fluglæsi þurfti
aldrei að hreyfa augun afturábak, en byrjandinn að meðal-
tali 7 sinnum í línu. Loks las sá fluglæsi 370 orð á mínútu,
en byrjandinn 40.
Um þann hluta lestrarstarfsins, sem fram fer í heilanum,
er minna vitað með vissu, þótt þar sé raunar um þann þátt-
inn að ræða, sem mestu rnáli skiptir og erfiðastur er. Hann