Skírnir - 01.12.1918, Page 82

.368
Ritfregnir
[Skírnir
Fyrst er frægan að telja Einar H. Kvaran. Sú var tíðin, er
'Einars Hjörleifssonar var getið fyrir eina sögu: Vonir, er var
samin og kom út 1888. En 8 »r liðu, áður en ny saga eftir hann
var prentuð. Var það Brúin, er birtist í Eimreiðinni 1896
(en því miður aldrei hefir komið út oftar). En þaðan af hefir
hann gefið út hverja söguna á fætur annari og hverja annari betri.
Með »Sálin vaknar« komst skáldið á hærra stig en nokkurn tíma
áður. Þar náði hann fullum tökum á listreglum sagnaskáldskapar-
ins einnig í stærri sögu, eu í smásögum sínum hafði hann lengi
verið meistari að þvi', er til orðfæris og Bamsetningar kemur. Þegar
um V o n i r gat Georg Brandes farið þessum orðum: »fram-
setningin er sígild, engu orði of aukið og ekkert orð, sem hittir
ekki«. Ummæli þessi mætti einnig hafa um flestar Bmásögur
skáldsins og um »S á 1 i n vaknarí. í þessari sögu birtist okk-
ur einnig göfugt hugarfar skáldsins, sem reyndar hafði oft vottað
fyrir áður, en nú varð öllum deginum ljósara, hvaða álit sem menn svo
höfðu á trú hans.
Sauibýii, saga (Reykjavík 1918. Útg. Þorsteinn Gíslason)
jafnast fyllilega við Sálin vaknar; og er hún þessari sögu
að mörgu leyti skyld. Einnig hún er saga sálarþróunar. Frú
F i n n d a 1 er hin mesta gæðakona, saklaus og barnsleg og henni
er ant um alla þá, sem bágt eiga; en þó er hún fráhverf ágætum
manni, sem elskar hana, skilur eigi, að hann er andlegur bróðir
hennar og henni ætlaður, — eingöngu sökum þess að hún heldur,
að hann só valdur að dauða barns hennar. Hún á eftir að læra
að fyrirgefa. Óbeit hennar á þessum manni er að miklu leyti mis-
skilningur. Hann er ekki eins sekur og hún heldur. Reyndar
kemur hanii of seint til þess að bjarga barni hennar — hann er
læknir, — en að hann kemur of seint, er mest öðrum að kenna og
að nokkru leyti augnabliks hugsunarleysi. Kalinn til hans er henni
og mjög óeðlilegur, og oftar en einu sinni stendur hún sjálfa sig
að því að hugsa hlýlegar til hans en henni finst við eiga. Hún
skilur ekki, að liún lokar sig úti frá sambýli, sem henni er
eðlilegast. En henni lærist það smámsaman, þangað til augu hennar
opuast að fullu, og »hún fær það, sem hún hefir aldrei leitað að«.
Jósafat Jóakim8son aftur á moti er ekki góður mað-
ur, hann er hinn versti braskari og bragðarefur og jafnframt hrotti
að hugarfari. Gefur hann sig allan við því að græða fó, telur það
aðalmark lífsins, enda svífst hann einskis til að ná takmarki sínu í
hvert Bkifti. Og þó hefir hann betri mann að geyma. í æsku