Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1934, Side 107

IÐUNN
Orðið er laust.
265'
sem flestir ritdómendur höfðu skrifað um hann áður. En af
þvi að gerð var ofurlitil tilraun til gagnrým', |rá |roldi höf. það
ekki og stökk upp á nef sitt. betta hefir liann raunar gert í
hvert skifti, sem eitthvað hefir verið að honum fundið, sbr.
ónot, sem liann skrifaði til J. J. Smára út af sáralitlu tilefni í
Eimreiðina fyrir tveimur árum siðan. Ber það ekki vott um
mikinn andlegan höfðingsskap að vilja sem ádeiluskáld hafa
öxi í hvers manns liöfði, en láta svo eins og jóðsjúk kona, ef
hann er sjálfur gagnrýndur. Hygg ég, að þeir, sem leggjast
djúpt í hvatalifinu og öðrum sálgreiningum, mundu eiga furðu
auðvelt með að lesa »complexin« út úr svona löguðum and-
legum kveifarskap. Eða livaða líkindi eru til, að ádeilur
hans hafi forbetrandi áhrif á óþroskaðan lýðinn, eins og t. d.
okkur fáráða »atvinnuprédikara« og annað »ómerkilegt fólk«,
svo ég noti orðatiltæki hans, fyrst sjálft skáldið er ekki vaxið
up]i úr þvi að sárreiðast vægri gagnrýni og þolir ekkert nema
skilyrðislaust hól?
Ég hugði ekki, að ég væri að gera rithöf. það til ósæmdar,
er ég benti á það, að hinar óvægu ádeilur hans og hrottalegu
lýsingar á eymd og vesaldómi mannlífsins mundu öllu frem-
ur vera sprottnar af sterkri samþjáningu hans eða samkend
og sárri hrygð yfir eymdinni, heldur en beinni mannfyrirlitn-
ing, eins og ýmsir bera honum á brýn. Þetta var hugsað hon-
um til hróss fremur en lasts, jiótt hann jiykist ekki skilja það
og leitist við að snúa við merkingunni i ritdómi minum. Og
ég er enn þá þeirrar trúar, að skilningur minn á höfundinum
sé réttur að þessu leyti, enda þótt vanstilling hans og ósann-
girni geri manni örðugt að halda taum hans á þennan liátt.
En auðvitaó getur sárbitrasta ádeila verið borin fram af kær-
leika til mannfélagsins og i umbótatilgangi, enda þótt fair
hafi vit á að taka hlutunuin þannig. Þetta reyndi ég að draga
athygli að. Og mér er það Ijúft að viöurkenna um þennan
höfund, að fegurri stil og skarpara auga eru fáir rithöfundar
gæddir, og það er oft undursamlega mikil skáldleg hrynjandi
i ritum hans. En mín gagnrýni hefst á jiví, að mér virðist
böf. fara þannig að gagnrýni sinni, að óvist sé um árangur-
inn. Mér virðist skáldgáfan beita sér meir að athugun yfir-
borðsins en að jiví að skapa innviðina í skáldverkið. En min
skoðun er sú, að í öllum skáldskap sé gagnrýnin aukaatriði
og |>að, sem minna er um vert, en sú skapandi imyndun