Jörð - 01.09.1940, Side 44

Tieldur verða menn að vera innlifaðir
innra eðli þeirra og skilja það. Nú
liggja kaþólsk fræði Evrópumanni ó-
líkt nær en austræn visindi, en höf.
talar um Búdda og Konfútsíus með
sama valdsmannssvip eins og hann
misskilur kaþólsk fræði. Það er þá
heldur ekki ósennilegt, að hann sé
jaínóbrynjaður í þeim efnum sem
hinum, en vegna persónulegs þekk-
ingaskorts get ég auðvitað ekki stað-
hæft það. Skylt er að finna þessum
orðum stað.
Höf. er með ýmsa dulspekinga
kirkjunnar milli tannanna, t. d. Jo-
hannes á Cruce, Marguerite Maria
Alacoque, helga Theresíu frá Avila
•o. fl. Er þar allt einn misskilning-
ur og vanþekking endanna á milli.
Hann segir meðal annars : „Guðrækni
seytjándu aldar sökkvir sér niður í
blæðandi og titrandi hjarta hinnar
tvíræðu persónu Marguerite Alaco-
que“. Þvílikt dauðans bull. Höf. hef-
ir bersýnilega ekki lesið neitt af rit-
um þessarar helgu konu um vitranir
sínar; ef hann hefði gjört það,
hefði hann vitað, að það var ekki
hjarta Maríu Alacoque, sem 17. öld
— og það er óhætt að bæta við
18., 19. og 20. öld — sökkti sér nið-
ur í, heldur var það hjarta Jesú
Krists.Fyrir vitranir þær,er hinhelga
kona fékk, tókst upp dýrkun sú á
hjarta Jesú, sem enn er haldið uppi
af miklum fjálgleik um allan hinn
kaþqlska heim. Til liins veit enginn,
að nokkur lifandi maður um gjör-
vallan heim hafi verið með neinar
andlegrar iðkanir i sambandi við
hjarta henttar. Höf. kallar hina helgu
konu tvíræða, en það er líka rangt;
hún er eins og annað fólk ltarn sinn-
ar aldar, talar og ritar með henn-
ar hætti og með hennar smekk. Ég
hefi lesið vitranir hennar og játa,
að ég kann ekki við stílinn, — mér
þykir hann of smeðjulegur — ég er
barn minnar tíðar, en ég gjörði mér
óneitanlega það órnak, að lesa gegn-
um stílinn inn að efninu. Efnið er
skýrt og glöggt og óaðfinnanlegt,
og allt er jtað í ritum annarra manna
siðan búið að taka á sig ýmiskonar
stílblæ, eftir þörfum líðandi stund-
ar, og það hefur verið óbreytanlegt
18tí
fyrir því. Það er að lesa eins og
fjandinn les bibliuna, að lesa stil rits
en ekki efni; að skömminni til er
skárra að lesa efnið, en vanrækja
stílinn, j)ó hvorugt sé gott; sá mað-
ur, sem ekki getur lesið svo, á ekki að
lesa annað en samtíöarbókmenntir.
Ef kjarninn hjá Maríu Alacoque
stæðist á við umbúðirnar, mætti ef
til vill kalla liana tviræða konu. En
það gjörir hann ekki. Þegar höf. í
þessu sambandi talar um tilfinninga-
svall kaþólskrar kirkju, þá er það
súbjektív dómur manns, sem er svo
bíræfinn að dæma, án þess að kynna
sér undirstöðurnar. Annars finnst
mér höf. víkja svo oft að kynferðis-
málum í bókinni, að ef væri lagður
álika skynsamlegur mælikvarði á
hann, og hann leggur á Maríu Ala-
coque, mætti með sarna rétti kalla
hann tvíræðan. Þegar höf. hefir það
eftir John Chapman O.S.B., ábóta
í Downside, — að vísu með sínum
eigin orðum en ekki hans, — að
í lok 16. aldar hafi kaþólsku guð-
fræðingarnir risið upp gegn hinni
dulspekilegu guðfræði, þá er það
ekki rétt skilið hjá höf. Með endur-
reisninni varð hin dulspekilega guð-
fræði fyrir nokkrum hnekki hjá al-
l)ýðu, vegna þess, að stefna þeirrar
tiðar hafnaði innileik trúarinnar. En
alltaf stóðu hinar hugleiðandi reglur
með miklum blóma, kirkjan hefir átt
hvern dulspekinginn eftir annan al-
veg fram á þennan dag, og í ritum
þeirra er að finna sumt hið dýrmæt-
asta í dulspekilegum bókmenntum
kirkjunnar; má nefna Fransiskus af
Sales, Philippus a Trinitate og ótal
marga aðra. Þá er það og rangt,
þegar höf. heldur því fram, að Krist-
munkar hafi neitað j>vi, að dulspeki-
leg guðfræði væri til, vegna þess,
að þeir hefðu „verið aldir upþ við
hinar andlegu æfingar Ignatiusar,
þar sem allt var gjört til þess að
glæða ímyndunaraflið, helzt svo, að
myndir þess yrðu að ofsjónum". Ex-
ercitia Ignatiusar eru einmitt sér-
staklega góð til dulspekilegrar hand-
leiðslu. Þegar höf. hefir j)að eftir
Beda nokkrum Frost, að hin mikla
öld trúarinnar á sakramentin hafi
byrjað á 19. öld, j)á er svarið greitt
jöbð