Eimreiðin - 01.05.1970, Síða 18

82
EIMREIÐIN
voru og ástæða er til að kalla ís-
lenzk þjóðlög, birtustu í frönsku
riti árið 1780. Þetta eru fimm
lög og eru þannig til komin að
danskur tónlistarmaður skrifaði
þau upp eftir söng Jóns Ólafs-
sonar frá Grunnavík.
Síðan segir fátt af þjóðlögum
okkar fram undir miðja 19. öld.
Þá var danska tónskáldið Berg-
green að gefa út safn þjóðlaga
frá ýmsum löndum heims og
fékk hann þá nokkuð af lögum
frá íslandi. Níu þeirra voru
prentuð í safni hans, en fleiri eru
enn til og eru geyrnd í Konung-
lega bókasafninu í Kaupmanna-
liöfn. Þar á meðal eru fyrstu
rímnalögin, sem hafa verið sett
á nótur svo vitað sé.“
— Það hefur þá mikið komið
í leitirnar síðan, því að í þjóð-
lagasafni séra Bjarna Þorsteins-
sonar eru prentuð 250 rímnalög
auk alls annars, eða er ekki svo?
„Jú, þar er einmitt komið að
jreim manni, sem mest allra vann
að því að varðveita íslenzk þjóð-
lög. Hann safnaði þjóðlögum í
um það bil aldarfjórðung frá
1880—1905 og skráði þau eftir
söng manna. Á árunum 1906—
09 gaf hann út hið mikla rit,
íslenzk þjóðlög, og það er óhætt
að segja, að á þeirri bók fremur
en nokkru öðru byggist vitneskja
okkar um íslenzk þjóðlög.
Á þeim tíma sem Bjarni Þor-
steinsson var að safna þjóðlög-
um voru engin tök á að gera það
með öðru móti en því að skrifa
lögin með nótum eftir því sem
fólk söng þau. Það er ákaflega erf-
itt starf, því nótnaskriftin reynist
oft ófullnægjandi og nær ekki
alltaf yfir þá tóna sem sungnir
eru. Ennfremur eru ýmis sér-
kenni á flutningsmáta og radd-
beitingu, sem ógerlegt er að
skrifa. Ef við tökum sem dæmi
íslenzkan rímnakveðskap, þá
verður ekki sýnt með nótum
hvernig sumir kvæðamennirnir
fara að því að kveða.“
— Og nú er allt hljóðritað?
„Já, aðstaðan gjörbreyttist þeg-
ar tæki til hljóðritunar komu til
sögunnar. Þá var fundin aðferð
til að varðveita lögin nákvæm-
lega eins og fólk fer með þau.
Og erlendis varð þetta til þess að
efla þjóðlagasöfnun að miklum
mun. I fyrstu voru notaðir vax-
valsar, síðar grammófónplötur og
loks segulbönd.
Hér á landi hafa þjóðlög
einnig verið varðveitt með þess-
um aðferðum, og er sitthvað til
á vaxvölsum og plötum. En eink-
um er það síðasta áratuginn sem
þessi starfsemi hefur aukizt og
allmiklu efni hefur verið safnað
á bönd.
Eitt atriði er sameiginlegt öll-
um þessum lögum bæði í hand-
ritum, prentuðum bókum og á
hljóðritunum. Þau eru öll söng-
lög. Engin hljóðfæratónlist hefur