Eimreiðin - 01.05.1970, Page 55

afreksverk
119
mikill meginþáttur og ljóðformið er í hans ódauðlega snilldar-
verki.
Nú er það gömul saga, hve skiptar eru skoðanir meðal fræði-
manna og skálda um það, hvernig flytja beri bókmenntaverk af
einni tungu á aðra, og tekur það ekki sízt til þýðinga bundins máls.
Kynnti ég mér þær skoðanir rækilega, þegar ég var að vinna að
doktorsritgerð minni { Cornell háskóla um þýðingu séra Jóns I>or-
lákssonar af ParacLísarmissi. Þar sem þetta hefir jafnan verið mér
hugstætt mál, enda nátengt fræðiiðkunum mínum og ritstörfum,
hefi ég eftir föngum fylgst með umræðunum um það efni.
I stuttu máli má segja, að annars vegar eru þeir, sem halda fram
þeirri skoðun, að þýðingin eigi að vera sem ,,orðréttust“, en hættir
um leið til að sjást yfir það, hvert tjón hið þýdda verk kunni, sem
listaverk, að bíða við slíka þýðingaraðferð. Sé um að ræða ljóð-
verk, og formi þess og rími haldið, sem ávallt verður að teljast
meðal meginatrið^ frá höfundarins hendi, þá er „orðrétt“ þýðing
í rauninni óhugsanleg, vegna mismunar á þeim tungumálum, sem
þar um ræðir, og þá um annað fram, þegar þau mál eru fjarskyld.
Aðrir, sem frjálslyndari eru í þessum efnum, ekki eins miklir
„bókstafmenn“ í þeim skilningi og hinir fyrrnefndu, vilja gefa
þýðandanum rýmra svið, líta svo á, að bókmenntalegt listaverk
megi fyrst og fremst sem minnstu tapa af reisn og listrænum heildar-
svip í þýðingu, og næsta vafasamt að láta hið listræna yfirbragð
verksins glatast í eltingaleik við smáatriði. Með öðrum orðum, að
sé hinni „orðréttu" þýðingaraðferð beitt til hins ýtrasta, þá sé hætt-
an sú, að þýðandinn einlilíni svo á einstök tré, að hann missi sjónar
á skóginum, eins og enska orðtakið segir.
Athyglisvert er það í þessu sambandi að minna á skoðun Stephans
G. Stephanssonar á ljóðaþýðingum, en hann mun það af íslenzkum
skáldum, sem Guðmundur Böðvarsson er andlega skyldastur, enda
lífskjörin lík, báðir sveitabændur, en miklir andans menn, með
heimsvíðan sjónhring og hugsjónaheim.
Eins og ég sýndi fram á í ritgerð minni „Ljóðaþýðingar Stephans
G. Stephanssonar“ (Tímarit Þjóðrœknisfélags íslendinga í Vestur-
heimi, 1954), gerði hann talsvert að; því að snúa erlendum ljóðum
á íslenzku, meðal þeirra, úr ensku, nokkrum víðkunnum merkis-
kvæðum. í bréfum til vinna sinna (í Bréfum og ritgerðum hans),
er ég vitnaði til í ofannefndri ritgerð rninni, lýsir Stephan skoðun-
um sínum á ljóðaþýðingum og þýðingaraðferð sinni. í bréfi til