Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Blaðsíða 142

Hrólfur Kjartansson
Námsgagnastofnun að foreldrar skyldu eiga fulltrúa í stjórn stofnunarinnar með
málfrelsi og tillögurétti.18
Svo virðist sem foreldrar hafi lítt notfært sér þann formlega rétt sem þeim er
tryggður í lögum til að fylgjast með og hafa áhrif á þróun mála í grunnskólum.
Einungis fáein foreldrafélög senda áheyrnarfulltrúa á kennarafundi. A talsmönnum
foreldrafélaga má skilja að ýmist hafi félögin ekki haft vitneskju um þessi réttindi eða
ekki hirt um að notfæra sér þau. Tvennum sögum fer af afstöðu skólastjóra. Sumir
hvetja til þátttöku foreldra á kennarafundum, aðrir setja sig beinlínis upp á móti slíku.
Þegar þetta er ritað er ekki vitað um formlega þátttöku foreldrafélaga á fundum
fræðsluráða og seta fulltrúa foreldra á fundum skólanefnda virðist bundin við þéttbýli
þar sem foreldrafélög hafa myndað með sér samtök.
í grunnskólalögunum 1991 eru ákvæði um svokölluð skólaráð sem skulu vera
skólastjóra til ráðuneytis. Þessi hugmynd kom fram í nefnd sem fjallaði um samfelldan
skóladag og samstarf heimila og skóla 1985-1986. Stofnun skólaráða var ein af
tillögum nefndarinnar og sett fram í því skyni að auka áhrif foreldra á skipulag
skólastarfsins og tengja þá við innra starf skólanna.19 Hafa ber í huga að á þeim tíma
var starfsemi foreldra- og kennarafélaga nær eingöngu bundin ytri aðbúnaði, félags-
málum nemenda, umferðarmálum og öðrum slíkum málaflokkum sem ekki snerta beint
skipulegt nám og kennslu. Formleg félög voru auk þess mun færri en nú. Hefði
tillagan náð fram að ganga á þeim tíma má ætla að skólaráðin hefðu orðið öflugur
vettvangur fyrir foreldra til að hafa beinni og meiri áhrif á innra starf skóla. Hugmyndin
fékk hins vegar ekki hljómgrunn og henni var ekki hreyft aftur fyrr en hún birtist sem
lagagrein í nýjum lögum um grunnskóla 1991. Skólaráðin voru hins vegar ekki í
frumvarpinu sem lagt var fyrir Alþingi. Ákvæðið kom inn í frumvarpið í meðförum
þingsins á síðustu stundu og mætti strax miklum efasemdum skólamanna.
Vafalaust eru margar ástæður fyrir því hversu lítið hefur orðið úr hugmyndinni um
skólaráð. Ein er sú að skólaráðunum eru ekki fengin formleg völd. Samsetning þeirra
vekur líka spurningar um hvort þau eigi að hafa völd og hvort þau séu til þess fallin að
vera vettvangur fyrir sjónarmið foreldra. Samkvæmt 20. grein laganna eiga skólaráð að
vera skipuð þremur mönnum: Einum, sem kennarar og aðrir starfsmenn skólans
tilnefna, öðrum, sem foreldrar (foreldrafélag ef það er til) tilnefna, og þeim þriðja, sem
nemendur (nemendaráð ef það er til) tilnefna. Þyngst vega þó þær hræringar sem orðið
hafa meðal foreldra og foreldrafélaga á síðustu árum.
Greinileg tilhneiging er í þá átt að sameiginlegum félögum kennara og foreldra
fækkar en hreinum foreldrafélögum fjölgar. Rödd foreldra heyrist sífellt oftar og betur
þegar skólamál ber á góma og hugmyndin um heildarsamtök foreldra er smám saman að
skýrast. Fyrir eru bæði nemendaráð og kennararáð. Af þessum ástæðum virkar
hugmyndin um skólaráð, eins og hún kemur fram í grunnskólalögunum 1991, nánast
sem tímaskekkja. Að öðru óbreyttu er mun vænlegra að byggja upp eins konar
foreldraráð hliðstætt kennararáðum. Foreldraráðin yrðu að vera skipuð foreldrum sem
ekki eru starfsmenn skólans og vilji menn í alvöru taka mark á foreldrum verður að búa
1 X
1 ° Lög utn Námsgagnastofnun nr. 23/1990.
Hrólfur Kjartansson I985a.
140