Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Blaðsíða 203

r
Kristín Aðalsteinsdóttir
„tilraun til að nýta alla starfskrafta og fjármagn skólans til að hlúa að þroska allra
barna“.18
A síðasta áratug hefur athyglin víða beinst að hinum einstaka skóla og áhrifum
hans á þroska einstaklingsins. Hefur verið talið brýnt að rannsóknum verði í auknum
mæli beint að því hvaða áhrif skólarnir sem slíkir hafi á börn. Skýringa á orsökum
námsörðugleika og félagslegum vandkvæðum hefur fyrst og fremst verið leitað með
rannsóknum á fjölskyldum og einstökum börnum. en nánast ekkert verið skoðað hvort
og þá hvernig skólinn getur beinlínis stuðlað að vanda barna.19
í hugmyndum um heiltæka skólastefnu er lögð áhersla á að viðhorf þurfi að
breytast. Orsök þess að nemandi lendir í erfiðleikum getur leynst í því hefðbundna
fyrirkomulagi sem ríkt hefur. Því þarf að endurmeta starfsvenjur skólans í heild og
fella slíkt endurmat að markvissum reglum sem gilda um þróunarstarf. Stefnt er að því
markmiði að skólinn þjóni þörfum allra nemenda sinna og nái árangri í starfi sínu. En
engir tveir nemendur eru eins og allir eiga þeir sinn rétt og sín tækifæri. Því er
nauðsynlegt að hætta að tala um „sérkennslubörnin" og svo „hin börnin“. Hvort
hugmyndir sem þessar ná fram að ganga í skóla er algjörlega háð gildismati, lífssýn og
viðhorfi viðkomandi kennara og skólastjóra.20
Eðlilegt er að spurt sé hvort þessi vinnubrögð séu á einhvern hátt frábrugðin því
skólastarfi sem við þekkjum nú. Svarið er: Já. Þessi stefna snertir alla starfsmenn og
starfshætti í skólanum. Hún felur í sér breytt gildismat, breytt samstarf og ábyrgð.
Litið er á námskrá í víðari merkingu en við eigum að venjast. Stefnt er að stöðugu
þróunarstarfi, að kennarar rýni í eigin vinnubrögð með það að leiðarljósi að bæta
félagslega og tilfinningalega stöðu nemenda og efla þroska þeirra og nám. Ráðgjöf til
skólans miðar að því að gera kennara hæfari til að mæta aukinni ábyrgð fremur en að
greina tiltekin frávik hjá einstaka barni.
Breytingar eru ekki auðveldar
Hér á undan hafa verið dregin fram dæmi af kenningum og starfi í breskum skólum. Er
þá komið að því að spyrja hvort hægt sé að draga ályktanir og læra af þeirri vitneskju
sem þar liggur fyrir um þætti sem stuðla að skólaþróun og laga þá þekkingu að
íslensku skólastarfi.
Nú er það vel þekkt staðreynd að eigi að koma á breytingum þarf að vera fyrir hendi
skilningur á því hvaða hindranir varna vegar. Það hefur sýnt sig að ákvarðanir stjórn-
valda í skólamálum eða á öðrum sviðum stjórnmála eru sjaldan teknar á grundvelli
rannsókna, hversu vel sem þeim er stjórnað og niðurstöður rökstuddar.21 Rík
tilhneiging er til að viðhalda ákveðnu skipulagi innan skóla vegna þess að það er álitið
þjóna meirihluta nemenda. Litið er fram hjá því að vanda innan skólans megi skoða í
víðara samhengi. Algengustu úrræðin geta einnig stafað af því skilningsleysi að ekki
Ainscow og Florek 1989:3.
Reynolds 1989:63-65.
2® Um lieiltæka skólastefnu sjá m.a. Ramasut 1989; Ainscow 1991 a; Dessent 1987;
Ainscow og Florek 1989.
21 Tizard 1978.
201