Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Qupperneq 29

ÞÓRIR ÞÓRISSON
endur séu sjaldnast tilbúnir að færa rök eða tilgreina ástæður fyrir stílflokkun tón-
listar, jafnvel þótt þeir séu mjög vissir í sinni sök, gæti stutt þetta viðhorf.
Ahöld eru því um hvort óljós hugtök lærist betur með greiningu einstakra sér-
kenna eða með heildrænum samanburði dæma. Frumkvöðlar dæmakenningar-
innar, þeir Reber (1976) og Brooks (1978), telja sig hafa sýnt fram á yfirburði heild-
ræns samanburðar við að læra illa afmörkuð hugtök. Medin, Altom og Murphy
(1984) staðhæfa einnig að rannsóknir á dæma- og frumgerðarkenningunum hafi
jafnan stutt þá fyrrnefndu þegar um nám á slíkum hugtökum hafi verið að ræða.
Sameiginlegt fyrri rannsóknum er þó að allar hafa þær notast við sjónrænt tilrauna-
efni (geómetrísk form, samstöfur, andlitsmyndir o.fl.).
Mér er ekki kunnugt um að fyrr hafi verið látið á þessar kenningar reyna varð-
andi hugtakamyndun í tónlist. Dæma- og frumgerðarkenningar veita því aðeins
gilda forsendu fyrir athugunum á myndun stílhugtaka í tónlist, að skyntúlkun tón-
listar byggist á sams konar vitsmunastarfsemi og skyntúlkun sjónræns efnis. Flestar
hugtakarannsóknir í tónlist ganga út frá að svo sé og fylgi ég dæmi þeirra (Eastlund
1990a, 1990b, Ellis og McCoy 1990, Heitland 1982, Schmidt 1984). Einnig geng ég út
frá þeirri forsendu að stílhugtök í tónlist séu a.m.k. eins flókin og tilraunaefni
Rebers (1976) og því kunni kenning hans um yfirburði heildræns samanburðar að
eiga við um stílflokkun tónlistar þar sem um sé að ræða margþætt hugtök með
fjölda undantekninga.
FRAMKVÆMD RANNSÓKNARINNAR
Úrtak
Þátttakendur í rannsókninni voru 88 nemendur í sex tónmenntarhópum (TÓN
1024) í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti en áfanginn er í kjarna nemenda á flestum
stærstu námssviðum skólans.4 Meðalaldur þátttakenda var 17,7 ár. Hópunum var
raðað eftir tilviljunaraðferð þannig að tveir morgunhópar og einn síðdegishópur
lenti í hvorri þjálfunaraðferð. Þótt engin þekkt kerfisbundin breyta stjórni röðun
nemenda í tónmenntarhópa í skólanum er ekki hægt að fullyrða að um fullkomna
slembiröðun nemenda í tilraunahópa hafi verið að ræða. Rannsóknin tók fimm og
hálfa viku (11 kennslustundir) og var þátttaka í henni metin sem 30% áfangans.
Til að hægt væri að lýsa úrtakinu sem nákvæmast voru nemendur beðnir að
fylla út nafnlausan spurningalista um fyrra tónlistarnám, áhuga, viðhorf og hlustun
á tónlist. Formlegt tónlistarnám reyndist stutt. Miðgildi einkakennslu í hljóðfæra-
leik/söng var eitt ár og meðaltal tónmenntarkennslu í grunnskóla 3,8 ár. Viðhorf
nemenda til tónlistar voru hins vegar jákvæð og dagleg hlustun á tónlist mikil
(M=3,5 klst.). Hlustunin var þó nær eingöngu á rokk-, dans- og popptónlist. Full-
yrða má að langvarandi hlustun á klassíska og rómantíska píanótónlist hafi verið
ný reynsla fyrir nær alla þátttakendur í þessari rannsókn. Sú staðreynd rennir að
4 112 nemendur hófu þátttöku en aðeins voru greind gögn þeirra 88 sem luku þjálfun og eftirprófum í réttri röð.
Ekki var marktækur munur á brottfalli eftir tilraunahópum.
27