Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Qupperneq 97

TRAUSTI ÞORSTEINSSON
í rannsókn Sigríðar Valgeirsdóttur á sérkennslu, er gerð var árið 1990, töldu yfir
90% kennara á öllum skólastigum þátttöku nemenda með sérþarfir í almennu
skólastarfi æskilega (Sigríður Valgeirsdóttir 1992). Þessi niðurstaða er athyglisverð í
ljósi upplýsinga úr óbirtri viðhorfskönnun, sem gerð var árin 1995 og 1996 meðal
218 kennara í 11 skólum víðs vegar um landið, þar sem 39% þeirra, er afstöðu tóku,
töldu víst að það væri almennur vilji kennara að bekkjarkennarar þyrftu ekki að
sinna sér- og stuðningskennslu. Þar að auki töldu 29% kennara þetta eiga við um
meira en helming allra kennara (Guðmundur Þór Asmundsson 1996).
Þegar þessar niðurstöður eru lagðar saman segja þær talsverða sögu um hvern-
ig kennarar líta á hlutverk sitt og þá aðgreiningaráráttu sem ríkt hefur í starfi
grunnskólanna. Kennarar samþykkja blöndun að því marki að nemendur með
sérþarfir gangi í almenna skóla en hafi þar sérstöðu, fái kennslu utan almennra
bekkjardeilda eða séu með öðrum hætti á ábyrgð sérkennara. Þeir líta svo á að
vandamálið sé nemandans fremur en bekkjarkennarans eða skólans. Afstaða kenn-
ara kemur ekki á óvart því að lög um grunnskóla, lög um starfsheiti og starfsrétt-
indi kennara og reglugerð um sérkennslu hafa talið þeim trú um að það sé ekki á
þeirra færi að annast slíka kennslu. Til þess þurfi kennarar eins til tveggja ára við-
bótarmenntun.
Grunnskólinn á að veita nemendum uppeldi og fræðslu. I Aðalnámskrá grunn-
skóla (1989) segir að uppeldi sé hjálp til þroska og aðlögunar. í því felist að hafa
áhrif á börn og unglinga með það að markmiði að þau temji sér ákveðna siði og
venjur. Með fræðslu sé hins vegar átt við miðlun þekkingar og þjálfun í að afla
hennar og að gefa nemendum kost á margháttaðri reynslu sem þeir geta lært af.
Uppeldis- og fræðsluhlutverk skólans felst þannig í því að miðla þekkingu, þroska
hugsun, athöfn og tilfinningar nemenda og kenna þeim að bera virðingu fyrir
sjálfum sér og öðrum og sýna öðrum tillitssemi. Þetta á jafnt við um alla nemendur.
Michael Fullan telur að skóli hafi a.m.k. tvennan tilgang:
Að efla hjá nemandanum margvíslega pekkingu ogfærni, bóklega og vitsmunalega,
og gefa peim kost á að proska sig sem einstaklinga og félagsverur svo peir eigi
greiðan aðgang að atvinnu- og félagsh'fi samfélagsins. ... Auk pessara tveggja
markmiða, sem sjálfsögð eru í lýðræðisríkjum, skal stefnt að pví að tækifærin bíði
allra jafnt og pátttaka í viðfangsefnum pjóðfélagsins. John Dewey (1916) orðaði pað
svo að allir fengju „tækifæri til að brjóta af sér takmarkanir félagshópsins sem
uppruninn hlekkjar fólk við (Fullan 1991:14, þýtt hér).
Til að ná markmiðum skólans þurfa ekki endilega allir nemendur að fást við sömu
námsviðfangsefni eða fá sömu kennslu. Námskrá nemenda og sérstök viðfangsefni,
sem þaðan eru fengin, verða að miðast við þarfir hvers og eins. A skyldunámsstigi
er mikilvægt að vinnuaðferðir og viðfangsefni í grunnskólum séu fjölbreytileg.
Sjálfstæð hugsun nemenda mótast ekki síst af fjölbreytni í námi og þeirri reynslu
sem þeir öðlast í samvinnu við aðra. Það er ekki síður mikilvægt fyrir fatlaða
einstaklinga að eiga þess kost að nema ýmsar samskiptareglur með umgengni við
aðra nemendur. A þann hátt skapast möguleiki til að rjúfa þær takmarkanir sem
fötlun þeirra gjarnan leiðir af sér og þeir fá tækifæri eins og aðrir nemendur til að
rækta þá frjóanga í sálu sinni sem leiða til aukins vaxtar og þroska.
95