Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1938, Síða 105

103
nefnist þelta vfirleitl réttlæting (rationalisation), af
því að menn eru með þessu að reyna að réttlæta sjálfa sig,
liugsanir sinar, orð og gerðir, ýmist með því að bera i bæti-
fláka fyrir sjálfan sig og' sýnasl betri en maður er, eða með
því að skella skuldinni á aðra, eða með því að Iáta sem
manni standi rélt á sama, eða með því að telja allt gott og
blessað og loks með allskonar vfirvarpi. Skulu nú nefnd
nokkur dæmi þessa.
a. A ð b e r a í bætifláka. Drengur í skóla lætur sem
sér standi á sama uni einkunnir sínar og eru þær þó næsta
bágbornar. En beri bann í bætiflákann, segir bann, að liann
sé tekinn svo sjaldan upp, að þetta sé ekkerl að marka, og
þá sjaldan bann sé tekinn upp, bafi hilzt svo á, að hann
liafi verið illa undirbúinn. Og Iiafi bonum gengið miður
við próf, liefir bann til að segja, að allir hinir strákarnir
liafi prettað meira og minna, en bann ekki. Loks buggar
bann sig við það, að margur maðurinn bafi nú komizt
áfram í lífinu, þótt honum hafi gengið miður í skólanum
og yfirleitt sé þessar skólaeinkunnir litið að marka.
b. Að skella skuldinni á aðra. Þá er liilt engu
sjaldgæfara, að menn skelli skuldinni á aðra um það, sem
er sjálfum þeim að kenna. Margur hyggur mann af sér og
er það ærið almennt, að menn kenni öðrum um og lali um
„svndir annarra“. Kennarar kenna t. d. oft nemendum um
lélegan árangur kennslunnar, eða þeir skella skuldinni á
aðra skóla og aðra kennara. Efribekkjar kennarar kenna
neðribekkjar kennurum um lélegan undirbúning, eða einn
skólinn kennir öðrum, menntaskólinn gagnfræða- og fram-
haldsskólunum og frambaldsskólarnir barnaskólunum. Mað-
ur kennir konu sinni og konan manninum, kaupmaðurinn
viðskiftavinum sinum, uppfinningamaðurinn einkalevfis-
skrifstofunum, þótt bið sanna sé, að maðurinn eða konan
séu hálfgerðar vandræðamanneskjur, kaupmaðurinn stirð-
busi, og vélatilbúningi uppfinningamannsins í ýmsu áfátt
eða jafnvel þegar úreltur. En allir revna menn þessir að
breiða yfir eigin bresti með því að kenna öðrum um.
c. A ð 1 á t a s e m s é r s t a n d i á s a m a. Þá er það
og nokkuð almennt, að menn láti sér fátt um finnast um
eitthvað, sem öðrum befir hlotnazt, og geri fremur lítið úr,
þótt þeir í raun réttri sjái ofsjónum vfir því og dauðöfundi
hina. Svo er t. d. um menn, sem sjá ofsjónum yfir fjármun-
um annarra, virðingarmerkjum o. s. frv. Þeir segja, að þetta