Búnaðarrit - 01.08.1915, Side 10

168
BÚNAÐARRIT
framburði yfir alla bakka og eyðileggja stíflur og önnur
mannvirki í kringum sig. Þar sem halli er mikill, renna
þeir vanalega í djúpum giljum eða klettaskorum, og er
því oft harla örðugt að stífla þá, ná þeim í pípur og
hagnýta sér þá, þó aflið só nóg. Langhentugastir eru
nppsprettulækir eða iækir, sem renna úr stórum stöðu-
vötnum, því í þeim er vatnsmegnið jafnara alt árið um
kring. Málefnisins vegna, og til þess að menn mættu
læra af, skal eg í þessu sambandi benda á einn bæ,
Hvanneyri í Borgarfirði. Þar má hæglega raflýsa með
vatni úr stöðuvatni einu (Vatnshamravatni), sem liggur
hér um bil 1500 metra frá bænum, og fellur afrensli
þess nú út í Andakílsá. Hlaða má í þetta afrensli, en
veita vatninu eftir skurði heim í túnið, og svo í pípum
niður brekku í túninu. Mætti þar líklega fá nægan kraft
til ljósa, suðu og mótora handa þessu höfuðbóli.
Fyrir þann, sem óæfður er, er mjög örðugt að sjá,
hvar hentugast só að stífla iæk og ná honum í pípur,
með því að jafnframt þarf að gæta þess, að pípurnar
verði sem styztar og hallinn þó sem mestur. Með
halla er hér meint fallhæðin, eða með öðrum orðum
hæðarmismunurinn á vatnsborðunum, þar sem' vatnið
fer inn í pípurnar (í þrónni) og þar sem það kemur út
úr pípunni (sogpipunni) frá túrbínunni. Á myndinni að
framan er fallhæðin sýnd.
Því meiri sem fallhæðin er, því minna vatn þarf.
Stendur þetta (meiri fallhæð og minna vatn) í beinu
hlutfalli hvað við annað. Hafl maður t. d. helmingi
meiri fallhæð á einum stað en öðrum, þá þarf helmingi
minna vatn á fyrri staðnum til þess að framleiða sama
afl. En nú kemur spurningin : Hve mikið afl þarf maður?
Og þegar úr þeirri spurningu er leyst, þá kemur hin:
Hve mikið vatn þarf maður til að framleiða þetta afl ?
Nú skulum við reyna að leysa úr þessum spurningum.
Yrði rafveitu komið á á sveitabæ, ætti ekki að eins
að nota það tii Ijósa, heldur einnig til suðu og helzt