Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Page 114

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010114
StarfSánægJa framHaldSSKÓlaKennara
einstaklingar sem setja eigin aðstæður í slíkt samhengi, ráði betur við álag og varðveiti
betur starfsánægju og heilbrigði en þeir sem hafa veika tilfinningu fyrir samhengi í
lífinu.
Þótt fræðimenn séu almennt sammála um mikilvægi starfsánægju hafa skilgreining
á hugtakinu og mælikvarðar sem eiga að meta starfsánægju reynst flókin. Bent hefur
verið á að forsendur slíks mats geti verið persónubundnar og háðar aðstæðum hverju
sinni (Antonovsky, 1988; Evans, 1998; Lockes, 1976).
Aðrir hafa bent á að hlutlægt mat á starfsánægju sé áreiðanlegt og tæmandi ef notaðir
eru réttmætir mælikvarðar. Mælikvarðar starfsánægju þurfa þá að ná yfir jafnt jákvæða
sem neikvæða þætti hvers starfs (Brief, 1998).
Viðfangsefni þessarar greinar er að fjalla um niðurstöður rannsóknar á áhrifaþáttum
starfs ánægju meðal íslenskra framhaldsskólakennara og samspili svokallaðra ytri og
innri hvatningarþátta í starfi.1 Meginmarkmið rannsóknarinnar er að beita eigindlegum
rannsóknaraðferðum til að svara tveimur spurningum sem báðar lúta að starfsánægju
framhaldsskólakennara. Þær eru: Hvaða þættir leiða helst til starfsánægju framhaldsskóla-
kennara? Hafa innri hvatningarþættir í starfsumhverfinu meiri áhrif á starfsánægju kennara
en ytri þættir?
starfsánægja framHaldsskólakEnnara á Íslandi
Þótt störf framhaldsskólakennara séu afar mikilvæg, þar sem sá kennarahópur vinnur
með nemendur sem eru að feta sín fyrstu skref inn í heim fullorðinna, hafa fáar rann-
sóknir verið gerðar á starfsánægju og vinnuviðhorfum framhaldsskólakennara á
Íslandi. Þó má benda á að árin 1996 og 2006 var gerð könnun á högum ríkis starfsmanna
hér á landi, þar með talið framhaldsskólakennara (Ómar H. Kristmundsson, 1999,
2007). Framhaldsskólakennarar voru spurðir hvort þeir væru almennt ánægðir í starfi.
Árið 1996 sögðu um 80% þeirra svo vera. Þegar sama spurning var lögð fyrir árið 2006
hafði það hlutfall hækkað í 88%. Það ár var starfsánægja annarra starfsstétta ríkisins
að meðaltali um 80%. Það að starfsánægja framhaldsskólakennara skyldi mælast 88%
árið 2006 kom nokkuð á óvart í ljósi umræðna undangengin ár um óánægju kennara
með kjör sín og vinnuaðstæður.
Ólafur Jónsson (2007) skoðaði starfsánægju og starfsumhverfi framhalds skóla-
kennara á Íslandi í meistaraverkefni við Viðskipta- og hagfræðifræðideild Háskóla
Íslands. Í úrtakinu voru 520 framhaldsskólakennarar. Svörunin var 89%. Um 95%
kennara sögðust frekar eða mjög ánægðir í starfi en það er með því mesta sem gerist.
Tæpur helmingur kennara var mjög ánægður í starfi. Starfsánægja mældist mest
meðal yngsta og elsta aldurshópsins en það er í samræmi við kenningar fræðimanna
um U-laga samband milli aldurs og starfsánægju (Sjá Ómar Kristmundsson, 1999).
Í rannsókn Ólafs Jónssonar var kynjamunur ekki marktækur. Þeir sem höfðu mesta
menntun í starfi reyndust hafa almennt minni starfsánægju en þeir sem höfðu minni
menntun. Kennararnir töldu sig almennt eiga góð samskipti við samkennara, skóla-
stjórnendur og nemendur. Þeir upplifðu sjálfstæði í starfi og töldu sig hafa mikil áhrif
á það hvernig starf þeirra væri unnið.