Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Side 141

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 141
rannveig traUStadÓttir, Hanna BJörg SigUr JÓnSdÓttir og Helgi þÓr gUnnarSSon
atviki þegar hún og vinkona hennar voru á leið heim af sundæfingu og þrír strákar
veittust að henni og hrópuðu á eftir henni „Kanntu ekki að labba?“ Hún hunsaði þá til
að byrja með en þegar strákarnir hættu ekki lyfti hún annarri buxnaskálminni svo sást
í spelkurnar sem hún var með og sagði: „Þið mynduð líka labba svona ef þið væruð
svona.“ Við þetta sljákkaði í strákunum.
Ungur maður sagði frá einelti sem hann varð fyrir um tólf ára aldur. Það var ekki
alvarlegt og fjaraði út með tímanum. Hann taldi hreyfihömluð börn auðvelda bráð fyrir
gerendur eineltis vegna þess hversu erfitt þau ættu með að koma sér burt. Gerendur
eineltis geta þó ekki síður verið fatlaðir einstaklingar, eða eins og einn þátttakandi
sagði: „Það var ekkert alltaf þannig að maður gat leitað til þeirra sem voru fatlaðir og þá
var maður öruggur … Maður var alveg eins lagður í einelti þar eins og annars staðar.“
Ung kona sem hafði orðið fyrir því sem hún lýsti sem vægu einelti í upphafi grunn-
skólagöngunnar taldi ekki að eineltið hefði haft með það að gera að hún var fötluð.
Eineltið stóð ekki yfir lengi og hafði ekki varanleg áhrif á hana. Ekkert ungmennanna
hafði orðið fyrir alvarlegu eða langvarandi einelti eða aðkasti.
Viðhorf og framkoma annarra
Ungmennin sögðust öll hafa lent í þeim kringumstæðum einhvern tímann á lífsleið-
inni að talað hefði verið niður til þeirra og þeim vorkennt. Einnig kom iðulega fyrir að
fólk áleit að fyrst þau væru hreyfihömluð hlytu þau að vera ófær um að gera það sama
og jafnaldrar þeirra og því fengu þau iðulega hrós fyrir að gera hversdagslegustu hluti
eins og einn þátttakenda útskýrði:
Ef maður er kannski staddur á Laugaveginum og maður hittir einhverja gamla konu
og hún alveg … „Svakalega ert þú duglegur einn að vera á Laugaveginum.“
Ungmennin lentu líka oft í því að fólk taldi að fyrst þau væru hreyfihömluð hlytu þau
einnig að vera með aðrar skerðingar, svo sem þroskahömlun. Ein unga konan nefndi
þetta atriði ítrekað og sagði að fólk talaði iðulega niður til þeirra eins og þau ættu erfitt
með að skilja það sem sagt væri. Þá sagði hún algengt að komið væri fram við fötluð
ungmenni eins og þau væru lítil börn. Í sumum tilvikum hækkaði fólk einnig róminn
eins og þau heyrðu líka illa.
Einn piltanna sagði frá atviki sem er honum minnisstætt og hann taldi sýna að það
væri ekki bara framkoma almennings sem bæri vott um þekkingarleysi og neikvæð
viðhorf til fatlaðra barna og ungmenna heldur ætti þetta sér líka stað innan þjónustu-
kerfis fyrir fatlað fólk. Atvikið átt sér stað þegar hann var unglingur og var í biðröð
eftir að ná tali af afgreiðslukonu á endurhæfingarstöð. Þegar röðin kom að honum
beygði hún sig niður til hans og hækkaði róminn. Þetta tiltekna atvik er honum í fersku
minni og sagðist hann ekki hafa vitað hvernig hann ætti að bregðast við enda kom
þetta honum í opna skjöldu. Honum fannst það skrýtið að starfsmaður sem vinnur
á endurhæfingarstöð fyrir fatlað fólk skyldi sýna svona framkomu. Hann sagði „Ég
horfði á konuna og hugsaði: Nei! Hún getur ekki unnið hérna í afgreiðslunni.“ Slík
framkoma var þó algengari meðal almennings og er atvik sem annar piltur rifjaði upp
dæmi um slíkt. Hann var ásamt vini sínum í sjoppu og var að greiða fyrir það sem