Ný saga - 01.01.1989, Page 17

2» fejTad óoifTu fféífíngu, fem vpftiD og
ttlmenníngé/ótti fnnDiji a f)v>e\Ti jtunDu aD
íeiDa ntvc (eijfunni, vcifaDí fíaDuiinu paytd
Um Daginn; f)i'tn eac og einfa 4imtal8*efmD l)i&
jpeim manngváa, fettt eav fafiiaDui’ fpvtc lí
2Xóng05b0ll/ JÞegav, aD liDttu notti/ maDuv ttödf»
tirv tttcD bfóDívauDu anDííti, f)oejTiiut og X\b
aft tif bvettnanDi aitgunt, og ffafattDa v>cflí/
ruDDi.fl f>ai’ ínn mcDal fóíffíné ttteD fciEnau d»
6afa, fltocE ttppd bovD , oeifaDi pifóíu f)ótt í
(opti og brópaDi ftfelDt, og foo af elltt megttt,
aD Itéají oav til í)antt tnunDi fprengia figt
fólfiö cl’ fori’cíöí&, ntöcíttgalcga fot’L’dDiö!
C.anDfínð vinur cu bui’ti’cbinn! ZNÓngftne
vínur og vor Saöiu cr bui-cflœmbur af (bí«
vÍLöilcgu fambanöi baturomanna! gL’fpum
til ooptta! gLtpumxíl ropnal annare erum
vév alliu tapaöiu! 5íllir i ftingum f)antt fbtiD*
uft fpvfti ftaö aD oevDa vótt fem-I)eggDofa af
(\ttn r\n ffílf’ínnii . nn f\iinn nnnt oi nf f\(iÁTnm»
Sýnishorn af texta Magnúsar:
Vettvangurinn er París 12. júlí 1789, tveimur dögum áður en
Bastillan féll I hendur borgurunum. Meðal þeirra hefur kvisast að
konungsmenn áformi að beita hernum gegn þeim sem og að þeir
hafi flæmt Necker „skattmeistara" á brott.
„Historien“ eða „Om Hoved-
trækkene af Dagens Historie."
Pistlarnir voru misjafnlega
langir, allt frá einum 10 s. upp í
30 s. - af þeim 130-140 s. sem
hvert hefti taldi að jafnaði.21
Bróðurpartur þessa efnis fjall-
aði um frönsku byltinguna og
fylgifiska hennar. Þeir sem tóku
saman pistlana voru ritstjórar
tímaritsins, Ch. H. Pram til árs-
loka 1793 og K. L. Rahbek upp
frá því. Þegar sá fyrrnefndi lét af
störfum, rifjaði hann upp fyrir
lesendum hvað fyrir sér hefði
vakað með samantekt pistlanna:
ekki að rita sögu samtímans —
slíkt væri hvort sem er ógjörn-
ingur - heldur að draga saman
upplýsingar úr blöðum og tíma-
ritum til þess að varpa ljósi á
pólitíska ásýnd heimsins. Meðal
blaða sem nýst liafi í þessu
skyni, auk nx’.rgra tímarita,
nefnir höf. blöð útgefin í Alt-
ona, Hamborg, Leyden, The
London Chronicle, hinn franska
Moniteur22 Rahbek mun hafa
haldið sömu stefnu og vinnu-
lagi.23
En hver var menningarpóli-
tískur bakgrunnur þessa metn-
aðarfulla tímarits? Minetva var
bókmenntalegur ávöxtur þess
umbótatímabils er hófst í Dan-
mörku 1784 með falli Guld-
bergs-stjórnarinnar. Við stjórn-
artaumum hafði þá tekið A. P.
Bernstorff sem M. St. fer mjög
hástemmdum lofsyrðum um í
ágripi sínu (s. 75). Með tilstyrk
hins upplýsta embættisaðals
beitti Bernstorff sér fyrir alhliða
umbótum á dönskum þjóðfé-
lags- og búnaðarliáttum - um-
bótum sem upprættu smám
saman flestallar leifar lénsveld-
isins. Minerva varð frá upphafi
(1785) einn helsti vettvangur
umræðu um þessa umbóta-
stefnu og (eftir 1790) um það
hvernig hún tengdist frönsku
byltingunni. Mánaðarritið varð
þá áhrifaríkasti miðill borg-
aralegrar upplýsingar og póli-
tískrar skoðanamyndunar í
Danmörku.24
Fyrst í stað vakti franska bylt-
ingin mikinn fögnuð meðal
danskra borgara og umbóta-
sinnaðra aðalsmanna (reform-
aristokratiet). Sjálfir álitu þeir
sig hafa verið að framfylgja,
undir verndarvæng upplýsts
einveldis, svipuðum umbótum
og frönsku byltingarmennirnir
beittu sér fýrir á stjórnlagaþing-
inu 1789-1791. En fylgi hinna
fýrrnefndu við byltinguna rén-
aði mjög þegar hún tók að
„skrensa" - renna út af sínu
borgaralega spori.25 Þeir áttu
strax bágt með að „kyngja“ af-
töku Lúðvíks 16; þegar svo fall-
öxin fór að höggva í raðir bylt-
ingarleiðtoganna sjálfra (Gír-
ondína, haustið 1793), snerust
áhrifarík tímarit eins og Min-
erva beinlínis gegn bylting-
unni.26 Þessi afstöðubreyting
var raunar mjög í samræmi við
það sem gerðist almennt um
þetta leyti meðal upplýstra um-
bótasinna í álfúnni.
HNEIGÐ OG
TÚLKANIR
Ágrip M. St. lýsir í meginatrið-
um sömu viðhorfum til fram-
vindu byltingarinnar og að ofan
greinir. Hugmyndafræðileg
samstaða hans með „reform-
aristokratiet" þarf ekki að koma
á óvart. M. St. stundaði laganám
í Khöfn á 9. áratug aldarinnar
þegar grunnur var lagður að
umbótastarfinu. Hann var per-
sónulega kunnugur ýmsum
helstu frumkvöðlum þess,
þ.á.m. „statsminister og rentu-
kammerforsetanum greifa
Fyrst í stað vakti
franska byltingin
mikinn fögnuð meðal
danskra
borgara og umbóta-
sinnaðra aðalsmanna.