Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 12

10
GOSTA HOLM
fræðimenn höfðu áður hreyft, að slaðr, slaðir hafi haft mjög
óskýra, óákveðna merkingu, eitthvað nálæga hinni almennu íslenzku
merkingu í staður, sæ. ‘stalle’. Þetta telur hann skýra, hvers vegna
orðið kemur í rauninni eingöngu fyrir sem síðari hluti nafna; inn-
tak þess hafi verið svo almenns eðlis, að það hafi ekki getað staðið
eitt sér eða með lýsingarorði. Hann segir orðrétt: „Det ser ut, som
om det kunnat tagas i bruk vid ortnamnsbildning, först nár det fátt
en förled med vásentligt betydelseinneháll, t. ex. genom att betecknas
som en namngiven persons egendom.“ Stáhle vísar m. a. til þess, að
í fornsænsku komi oft fyrir orðasambönd eins og meþ þorpum oJc
þorpastaþum, þar sem þorp og þorpastaþir virðist vera alger sam-
heiti, þ. e. a. s. viðbótin stadh hafi nánast ekkert merkingargildi.
Þessu síðasta hafa aðrir fræðimenn neitað harðlega.
Gunnar Linde tekur ekki skýra afstöðu til merkingarinnar í staðr,
hallast helzt að skoðun Lundahls, en telur þó merkinguna ‘staður
fyrir fólk’ einnig geta komið til greina.
John Kousgárd S0rensen er fyrsti fræðimaðurinn — að því er
mér virðist — sem gerir greinarmun á nöfnum lengdum hústöðum
og nöfnum úli í náttúrunni, náttúrunöfnum. Hann telur, að staðr,
staðir í nöfnum tengdum hústöðum —- eins og ég henti áður á —
hafi merkt „den enkelte bebyggelses grund“ (‘bæjarstæði’), en í
náttúrunöfnum aftur á móti „areal i almindelighed“. (Á einum stað
segir hann, að orðið sé notað um „arealer, pladser, der er brugt til
eller i en anden henseende karakteriseret ved det i forledet an-
givne“).
Lars Hellberg lagði mikilvægan skerf til stoð'-nafnarannsóknanna
í hinni miklu ritgerð sinni um gotlenzku sta.de- og stddar-nöfnin.
í fyrsta lagi sýndi hann fram á — að mér virðist ómótmælanlega —
að einnig Gotland hefur stocf-nöfn, en því höfðu menn neitað áður
eða a. m. k. varla þorað að gera ráð fyrir því. Á korti Gösta Fran-
zéns í NordisJc Kullur er Gotland því hvítur blettur. En örnefna-
myndun Gotlands hefur verið hliðstæð þeirri, sem tíðkaðist í Málar-
hyggðum og á Austur-Gautlandi. Það væri í sannleika sagt meira
en lítið einkennilegt, ef þetta svæði, byggt frá ómunatíð, hefði enga