Íslenzk tunga - 01.01.1965, Blaðsíða 20
18
GOSTA HOLM
nokkrum hluta og óskipulega. En engilsaxnesk örnefnamyndun er
aðeins afkvisti þeirrar germönsku á meginlandinu. Því er eðlilegt að
álíta, að ensku síede-nöfnin, sem augljóslega eru flest mjög gömul,
veiti nokkrar upplýsingar um þau þýzku.
Að lokum þetta í samandregnu formi:
1) í öllum germönskum löndum merkir i-stofninn *staði- ‘staður,
staður fyrir e-ð’.
2) í öllum germönskum löndum kemur *staði- fyrir sem seinni
hluti samsettra samnafna af gerðinni mylnustaðr, húsastaðr (í vest-
urnorrænu); hamstede (í engilsaxnesku).
3) í öllum germönskum löndum koma hliðstæð samsett samnöfn
einnig fram sem örnefni, þingstaþir, Hamstead.
Þetta er í fáum dráttum samkvæmt skoðun minni upphaf alls hins
germanska s/að-nafnaflokks.
Gáta síað-nafnanna hefur verið svo torráðin vegna þess, að frum-
orðið slaðr er alveg sérstætt. Það er ekki sambærilegt við orð eins
og -hy, -torp, -sdter, -ryd, -toft (-bœr, -þorp, -setur, -rjóður, -tóft).
Staðr er ekki — ekki í upphafi a. m. k. — síðari liður síað-nafn-
anna, af gerðinni Gunnersta, Torfastaðir, heldur seinni hluti síð-
ara liðs. Það er því til einskis að bera staðr saman við orð eins og
-by, -sater, -toft (-bœr, -selur, -tóft). Aftur á móti eru sambærileg
þessum orðum samnöfnin lieimastaðr, húsastaðr, garð(a)slaðr, hey-
staðr (sbr. Dalamál), búðarstaðr, bólstaðr, hlaðstaðr, hæsstaðr,
merðrastaðr, ryðjustaðr (‘rjóður, ruddur staður’), veiðistaðr, fsæ.
tialdrostadher, várkastaþer. Eftir að þetta frumatriði er ljóst, skýr-
ast öll önnur vandkvæði.
Munurinn á eiginlegum og óeiginlegum s<að-nöfnum verður —
ekki að engu, en — lítill. Flest mörk, sem menn hafa þótzt sjá þar í
milli, hafa verið skynvilla. Auðvitað er formið vandamál, þ. e. a. s.
fleirtalan, t. d. Bessastaðfr. En þetta vandamál snertir ekki aðeins
síað-nöfnin. Það er miklu stærri gáta, sem á að leysast ‘i ett sam-
manhang’. Hin svonefndu óeiginlegu síað-nöfn eru — upprunalega
— síðari liðir hinna svonefndu eiginlegu síoð-nafna. Við þurfum