Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 115

RITFREGNIR 113
hljóðritunarmöguleika hefði átt að nefna, því að fylkt rímar t. d. við siglt, er
höf. ritar [siqjt, sijxt, sijtl (bls. 41).
Ymis smáatriði mætti enn minnast á i þessum kafla. Bls. 44: Ef. et. fjalls
mun venjulega fram borið [fjals]. — Bls. 47: jó er ekki a-hljóðvarp af jú,
heldur er jó, með vissum undantekningum (t. d. jijójr), bundið við eftirfar-
andi tannhljóð (skjóta, IjóS, þjónn o. s. frv.), en jú við eftirfarandi vara- eða
gómhljóð Ucrjúpa, strjúka o. s. frv.). — Bls. 51: Orðmyndirnar séa, féar
(> sjá, fjár) ættu ekki að vera stjörnumerktar; þær koma fyrir í fomum kveð-
skap. Hins vegar ætti t. d. jaSer (bls. 47), er það er tekið sem dæmi um upp-
haflegt e, er ekki veldur t-hljv., að vera stjörnumerkt. — Bls. 51: Þgf. tréurn
(sem ætli ekki að vera stjörnumerkt) breyttist fyrst í trjóm, er varð trjám fyrir
áhrif frá eignarf. flt.3
Sá hluti bókarinnar, er fjallar um beygingafræði, er eðli sínu samkvæmt
miklu stærri en hljóðfræðikaflinn. Hann er efnismikill og framsetning skýr,
velflest eða öll beygingaratriði til tínd, fjölmörg dæmi tekin og þess oft getið,
hvað sé nú almennt mál og hvað sé einkum fornlegt bókmál.
Það, sem einkum kann að vera ástæða til að ræða, er flokkun efnisins, þ. e.
á hvern hátt orðum er skipað í beygingarflokka. Tvær aðalleiðir eru í þessu
efni. Önnur er að leggja hina sögulegu flokkun eftir orðstofnum til grundvall-
ar. Þessi leið hefur ýmsa kosti, einkum fyrir þá, sem hafa áður lesið fornmálið
og aðrar forngermanskar tungur. Hin leiðin er að leggja til grundvallar ákveð-
in einkenni í beygingu orða, eins og hún er nú, og flokka beygingar eftir þeim.
Með rækilegri orðaskrá er þessi leið litlu óhcntugri en hin fyrir þá, er þekkja
sögulegan grundvöll nútímamálsins. Sé þessi leið valin, er aðalvandinn sá að
velja þau einkenni, er beitt skal við flokkunina. Þar sem beygingar eru enn svo
fornlegar í íslenzku, getur vel svo farið, að niðurstaða verði f einstökum tilvik-
urn hin sama, livor leiðin sem valin er.
3 Vitaskuld eru hljóðfræðikenningar höf., er nú hafa verið raktar, ekki nýjar
af nálinni, heldur er þær að finna, að meira eða minna leyti í sömu mynd, þeg-
ar í doktorsritgerð hans, sem áður var nefnd. Þó er í nokkrum atriðum munur,
efnislega eða í framsetningu, sem talsverðu máli skiptir. Þannig er t. d. sleg-
inn noklcur varnagli í doktorsritgerðinni um lengd sérhljóða í endingum. Að
vísu segir (bls. 13): „Die Lange von Vokalen und Konsonanten [þ. e. í end-
ingum] wird mit einem Punkt bezeichnet." En jafnframt: „Uber die Vokale in
Endungen ... ist nur zu sagen, dass sie allgemein gekúrzt werden, doch sinken
die langen Vokale nicht bis auf die Quantitát betonter kurzer Vokale herab.“
Þar er heldur ekki jafngreinilega gefið í skyn, að gerður sé greinarmiinur í
framburði t. d. á iSinn og iSin (bls. 101—102). I doktorsritgerðinni táknar
höf. lengd ekki aðeins á eftir [dl, dn], heldur líka í öðrum samböndum, er
mynduð eru af linum lokhljóðum + l, n, t. d. [þlb:nl.], [nug:la.] (bls. 3—5).
ÍSLENZK TUNCA 8