Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1940, Qupperneq 24

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI.
í þriöja dálki hvers mánaðar, sem hefir Yfirskriftina »T. í h.« (tungl í
hásuöri), og í töblunni á blaösíöu (17) er sýnt, hvaö klukkan er eftir íslenzk-
um miötíma, þegar tungliö og sólin eru í hásuöri í Reykjavík. En vilji
menn vita, hvað klukkan sé eftir íslenzkum miötíma, þegar tungliö eöa sólin
eru í hásuöri á öörum stöðum á íslandi, þá veröa menn að gera svo nefnda
*lengdarleiðréttingu« á Reykjavíkurtölunni. Verður hún — 4 mínútur fyrir
hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur austar en Reykjavík, og + 4 mín.
fyrir hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur vestar en Reykjavík. T. d. er
Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiöréttingin
þar er þá — 24 mín., og 5. júlí er sól í hásuöri frá Raufarhöfn þess vegna
kl. 12 08. (12 32 — 0 24 = 12 08). Flatey á Breiðafirði liggur einu lengdarstigi
vestar en Reykjavík og lengdarleiöréttingin er þar 4 mín. 1. febrúar er því
tungl í hásuðri frá Flatey kl. 7 04 f. m. (7 00 + 0 04 = 7 04).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miövikudag.
Sólargangurinn er talinn frá sólaruppkomu (su.), þá er miöja sólar sést koma
upp fyrir láréttan sjóndeildarhring, og til sólarlags (sl.) þá er sólmiðjan sést
fara niöur fyrir sjóndeildarhringinn. Til þess aö finna sólarganginn annar-
•taöar á landinu, þarf aö gera lengdarleiöréttingu á Reykjavíkurtölunni á sama
hátt sem við sól eöa tungl í hásuÖri, en auk þess breiddarleiöréttingu.
Breiddarleiöréttingin fer eigi aö eins eftir breiddarstigi staöarins, heldur
er hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töblu er
sýnd breiddarleiðrétting fyrir hvert hálft stig, noröar og sunnar en Reykjavík,
þegar sólargangurinn í Rvík stendur á heilli stundu. Leiðréttingin er pósitíf
(+), þegar sólargangur lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólar-
gangurinn styttist. Breiddarleiörétting töblunnar er því lögð viö tíma sólar-
lagsins í Rvík, en dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiöréttingin
negatíf (—), veröur að taka forteikniö til greina.
Dæmi: Sólargangur 24. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2!/2
stigi noröar en Rvík.
Þenna dag er sólargangur í Reykjavík 15 st. 58 mín. Breiddarleiörétting
töblunnar fyrir 2!/2 stig norður og sólargang 16 st. er + 16 mín. og má telja^
hana eins fyrir 15 st. 58 mín. Lengdarleiðréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík..................su. 4 28 sl. 8 26
Breiddarleiðrétting . . — 16 +16
Lengdarleiðrétting . . — 24__________— 24
Á Raufarhöfn.................su. 3 48 sl. 8 18
Annað dæmi: Sólargangur 6. nóv. í Flatey á Breiðafiröi, sem er 1 stig
vestar og l1/* stigi norðar en Rvík. Sólargangur í Reykjavík er 7 st. 22 mm
í Reykjavík..................su. 8 30 sl. 3 52
Breiddarleiðrétting . . +9 — 9
Lengdarleiðrétting . . + 4___________+ 4
í Flatey...................su. 8 43 sl. 347
(22)