Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1947, Blaðsíða 72

54
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
inga varpaði stór hópur manna,
karlar og konur, á glæ öllum skikk-
anlegum reglum velsæmis og sið-
gæðis í viltum dansi um gullkálfinn,
.ensku pundin og amerísku dollar-
ana. Auk þess féll kvennfólkið hóp-
um saman fyrir einkennisbúningi
og glæsimensku hermannanna. Það
lakasta var, að hermennirnir, bráð-
ókunnugir, kunnu ekki “aðgreining
höfðingjanna” á þessum útkjálka
veraldar, svo að í herforingjaveisl-
unum voru örgustu mellur bæjar-
ins, bekkjaðar með dætrum hinna
fínustu borgara. O tempora! O
mores!
Bókin er hin snarpasta ádeila á
ástandsfarganið í öllum þess mynd-
um, ljót lýsing á spillingunni, sem
peningastraumur hernámsins hafði
í för með sér, spillingu, sem íslend-
ingar enn eiga eftir að súpa biturt
seyði af í eftirstríðskreppu þeirri,
sem nú —1947— stendur fyrir dyr-
um. Hvergi er í bókum Hagalíns
að hitta jafn-skelegga ádeilu og hér.
Hlustum á orð gömlu konunnar —
bls. 146—: )
“Þeir sem gera virðingu þjóðar
sinnar og rétt hennar til landsins
að verslunarvöru, þeir sem pranga
með heiður og farsæld jafnvel sinna
eigin barna, þeir sem læða í sinn eig-
inn vasa afrakstrinum af vinnu
hinna stritandi, þeir sem rýja hina
starfandi hönd vinnugleðinni, þeir
sem stela frá mannkyninu í nauðum
stöddu — og þetta helst eingöngu
í þeim tilgangi, að svala fýsnum sín-
um í sem fylstum mæli og komast
hjá þeirri vinnu, sem hverjum og
einum, karli og konu, er skyldugt af
hendi að inna — þeir eiga engir
annað mildara skilið en eilífa út-
skúfun, og hvorki prestar né pre-
látar skulu fá mig nokkurn tíma til
að trúa því, að Jesús Kristur hafi
dáið til að frelsa slíkt nöðrukyn frá
réttlátri refsingu, enda veit ég ekki,
hvernig heilagur faðir als góðs og
gróandi ætti að geta tekið slíkt ill-
þýði í faðm sinn, frekar en við eðli-
legar dauðlegar manneskjur gætum
tekið atlotum þeirra handa, sem
roðnar væri blóði barnanna okkar.”
En meðan til er fólk eins og gamla
konan — sem hermennirnir kalla
Mother Iceland — og jafnvel eins og
fisksölu-karlinn, þótt syndugur sé,
þá er þó ekki með öllu slept vernd-
arhendi af hinni yngri kynslóð, og
enn von, að því fræi verði sáð í jarð-
veg hennar, sem bera muni barr og
grænt lauf á þjóðarstofni framtíð-
arinnar. Með þá von í huga lokar
maður bókinni.
Hér skal að lokum vikið að rit-
gerðasafni Hagalíns, því er út kom
1943 og hann kallar Gróður og Sand-
fok. Hefði eiginlega átt við að rekja
í því sambandi merkustu greinar
hans um menningarmál og bók-
mentir, en með því að þeim er
tvístrað um tímarit og blöð, verður
það nú eigi gert hér.
Haustið 1940 skrifaði Hagalín all-
langan ritdóm um bækur þeirra
Ólafs Jóhanns Sigurðssonar og Guð-
mundar Daníelssonar. Var tilefru
greinarinnar einkum bók Ólafs-
Liggur vegurinn þangað? og þóth
Hagalín hún bera vott um óholl og
lítt melt erlend áhrif —Heming'
way,— en líklega hefir Hagalín
sést yfir, að allmikið mun vera a
beiskri sjálfsævisögu í bókinni. Aft'
ur á móti þóttist Hagalín finna lS'