Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1947, Blaðsíða 74

56
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
kenna í bókmentum íslenskra kom-
múnista,*) einkum þeirra, sern
ekki geti hrósað því að eiga inn-
blástur snillingsins. Óttast hann, að
þessi bókmentastefna geti átt það
eftir, að verpa íslensk gróðurlendi
svörtum auri, nema stíflur séu við
settar. Lýkur Hagalín bókinni með
ósk um það, að íslenskar bókment-
ir mættu heldur taka hina þjóðlegu
stefnu, þá er Nordal markaði þeim
með íslenskri lestrarbók 1924, og
einkum hinni stórmerku grein um
“Samhengið í íslenskum bókment-
um.”
Þessa niðurstöðu Hagalíns má
telja merkan vott um samhengið í
hans eigin verkum, því hann skip-
aði sér þegar í hinn þjóðlega flokk,
þegar grein Nordals kom út.
IV.
Þótt hér að framan hafi verið
taldar bækur Hagalíns, þær, er eigi
voru út komnar, er ég skrifaði IS-
unnar-grein mína um hann 1934, þá
er langt frá því, að rithöfundarferli
hans og bókum á þessu tímabili sé
lýst til nokkurrar hlítar.
Mest vantar á, að greinum hans í
tímaritum og einkum blöðum sé
nægur gaumur gefinn. Liggur mikill
fjöldi greina eftir hann í Skutli og
Alþýðublaðinu, sérstaklega, og er
safn mitt af þeim mjög gloppótt.
*) Haustið 1945 klofnaði hið íslenska rit-
höfundafélag á skoðanamun kommíinista
og ekki-kommúnista, Gengu hinir síðar-
nefndu úr félaginu og stofnuðu Félag ís-
lenskra rithöfunda með 18 meðlimum, en
Hagalfn sem formanni. Meðal þessara
voiai Davíð frá Fagraskógi, Jakob Thor-
arensen, Kristmann Guðmundsson, Hulda
o. fl. Lögðu þeir 18 saman sögur, kvæði og
greinai’ í b6k, er þeir kölluðu Dynslcóga, og
var gefin út af Bðkfellsútgáfunni í Reykja-
vík 1945.
Auk þess eru greinar í Nýju Landi,
sem Hagalín var meðritstjóri að, í
Nýjum Kvöldvökum —ritstjóri
1932— í Jörð og víðar; nú er t. d. að
koma út merkur greinaflokkur um
“Bókmentir og vandamálin” í
Jörð 1946—’47.
Aftur á móti hefi ég farið all-ná-
kvæmlega yfir hin austfirsku blöð
Hagalíns sjálfs, Austurland og Aust-
anfara, og skrifað út af þeim grein
um ritstjórn Hagalíns á þessum ár-
um.
Telja má, að hvergi megi rekja
þroskasögu Hagalíns og sögu skoð-
ana hans betur en í greinum hans,
þótt hin stóra lína sé auðvitað jafn-
greinilega mörkuð í skáldritunum.
Á ritstjórnarárum sínum á Seyð-
isfirði er Hagalín hálfgerður eða al-
gerður heiðingi, og andar heldur
kalt úr greinum hans til kirkju og
klerka. Hann er þá undir áhrifum
Nietzsches og fyrirlítur múginn.
Með Brennumönnum, 1927, snýst
hann á sveif jafnaðarmanna og fer
virðing hans fyrir alþýðunni og
áhugi hans fyrir uppreist hennar
sívaxandi úr því. Smámsaman fer
hann að líta prestana með velvilj-
aðri augum, mun Einn af postulun-
um vera síðasta bókin, þar sem hann
sneyðir til prests fyrir rétttrúnað
og bókstafsþrældóm, en það eru
dygðir, sem Hagalín metur hvergi
hátt, eins og sjá má af ádrepu hans
til kommúnista hér að framan.
En í síðustu bókum hans — fra
Sturlu í Vogum til Konungsins i
Kálfsskinni — heyrir maður se
sterkara klukknahljóm hins gamla
Vídalíns- og Hallgríms-kristindóms
klingja gegn um þys daganna og
verpa vonarblæ á framtíðina.