Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1947, Blaðsíða 81

FELIX MENDELSSOHN
63
því, enda þótt sum af verkum hans
hafi á öllum tímum verið notuð við
kenslu og um hönd höfð í sönghöll-
unum. Á seinni tíð hafa ýmsir
bestu tónlistamenn aftur farið að
gefa honum meiri gaum og komið
auga á ágæti tónverka hans, og nú
sem stendur fer yfir ný endur-
vakningaralda.
Að vísu verður Mendelssohn
aldrei talinn í hópi hinna stærstu
tónskálda, eins og sumra fyrirrenn-
ara hans og samtíðarmanna —
Bachs, Mozarts, Beethovens, Schu-
berts, Schumanns o. s. frv., — til
þess skorti hann frumleika og ofur-
magn tilfinninga. Hann skrifaði öll
sín verk í hinum klassiska stíl,
braut engin gömul boðorð, og kann-
aði sjaldan ókunna stigu. En verk
hans eru öll merkt sömu fágun og
snildarbrag í frágangi, auk þess
sem þau eru ljúf, aðlaðandi og auð-
skilin — og ekki of torveld með-
ferðar. Stafaði þaðan' að líkindum
ekki síst almenningshylli hans. Það
sýnist, meira að segja, að hafa verið
markmið hans, að sneiða hjá óþarf-
lega erfiðum línum í tónkvæðum
sínum. Til eru bréf frá honum til
frægs fiðluleikara, sem hann ráð-
færði sig við, meðan hann var að
Semja hið yndislega fiðluljóð í E-
m°U; hann ítrekaði þar, að ekkert
megi vera svo torvelt í meðferð, að
við það missist fegurðarblær eða
eðlilegur léttleiki.
II.
Mendelssohn var af gáfuðu Gyð-
mgakyni kominn í báðar ættir. Afi
hans var hinn merki rithöfundur og
heimspekingur Moses Mendelssohn,
Sem lifði og starfaði á átjándu öld-
inni — 1729—86. — Hann hóf sig
upp úr hinni mestu fátækt, niður-
lægingu og mentunarleysi í það, að
verða einn hinn lærðasti og áhrifa-
mesti maður aldarinnar — var jafn-
vel talinn jafnoki Kants og annara
merkisbera þeirra tíma. Hann var
nákominn vinur og samverkamaður
Lessings, frumherja þýskra gull-
aldarbókmenta, og undir gervinafni
aðalpersónan í einni bók hans.
Heimspekiskenningar Mendelssohns
þykja nú reyndar fremur grunnar og
almenns eðlis, en honum má óefað
mest þakka, að Gyðingar hófust úr
niðurlægingu og ófrelsi þeirra tíma
og fengu að umgangast og hafa mök
við kristið og mentað fólk. Þeir
voru með lögum neyddir til að búa
afskektir í hinum svonefndu Ghet-
to’s stórborganna, og höfðu lítinn
eða engan rétt á sér, sem sjá má
meðal annars á því, að Moses var
veitt hin svokallaða “gyðingavernd”
af Friðrik mikla Prússakonungi,
eftir að hann var orðinn frægur
maður, og kominn inn undir hjá
konunginum; var það ekki öfunds-
laust, sem sjá má af ýmsum smá-
sögum þeirra tíma. Hann fór jafn-
vel svo langt í tilraunum sínum, að
brúa djúpið í milli gyðinga og krist-
inna manna, að hann lét böm sín
uppalast í kristnum sið, án þess þó
að draga dul á þjóðerni sitt.
Næst elsti sonur Mosesar hét
Abraham, og varð hann á sínum
tíma faðir tónskáldsins. Hann gaf
sig snemma að bankastörfum og
viðskiftamálum í Parísarborg, og
þar kvæntist hann auðugri kaup-
mannsdóttur frá Hamborg, sem
Lea Solomon hét. Gerðist hún og
fólk hennar kristið, og tóku sér