Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 74

72
Sigrún Svavarsdóttir
Þetta þýddi að leiðsögn gefin af siðferðisdómum væri óumflýjanleg og hvetjandi
öllum þeim sem hana samþykktu.
Þetta er indæl hugmynd en hún gengur ekki upp. Eg get samþykkt uppskriftina
sem leiðarvísi til að baka saltfisk og bakað saltfisk án þess að finna hjá mér nokkra
hvöt til að fylgja uppskriftinni. Ég get gert þetta þrátt fyrir að ég sjái ekkert at-
hugavert við uppskriftina. Mér finnst bara gott að gera hlutina öðruvísi en upp-
skriftin segir til um. Með öðrum orðum er mögulegt að gefa sig að verkefni og
samþykkja eitthvað sem leiðarvísi - jafnvel góðan leiðarvísi - fyrir slíkt verkefni
án þess að fylgja leiðbeiningum þess. A þessu stigi á vel við að benda á muninn á
þvf að samþykkja eitthvað sem leiðarvísi til að baka saltfisk og að samþykkja það
sem sinn eigin leiðarvísi til að baka saltfisk. Segja má að einstaklingur hafi ekki
samþykkt eitthvað sem sinn leiðarvísi til að baka saltfisk nema hann fylgi, nokkurn
veginn (ef ekki kemur til veikleiki viljans), leiðbeiningum hennar þegar hann bak-
ar saltfisk. Sennilegt virðist að þetta gildi almennt um að samþykkja x sem sinn
eigin leiðarvísi til að (p-a. Samt sem áður er engin hjálp í því fyrir hvatainnhyggju-
manninn. Því jafnvel þótt satt sé að enginn geti almennilega skilið siðferðisdóma
og samþykkt þá án þess að samþykkja þá sem leiðarvísi fyrir athafnir eða, í víðari
skilningi, fyrir lífið þá er mögulegt að skilja siðferðisdóma nægilega vel og sam-
þykkja þá án þess að samþykkja þá sem sinn leiðarvísi fyrir lífið. Þeir sem kæra sig
kollótta um siðferði eða leggjast gegn siðferði samþykkja ekki siðferðisdóma sem
sinn leiðarvísi fyrir h'fið jafnvel þótt þeir samþykki að þeir eru leiðarvisir fyrir lífið.
Vitaskuld munu innhyggjumenn véfengja þessa fullyrðingu, en þeir geta ekki skír-
skotað til þeirrar khsju að við hugsum okkur siðferðisdóma sem leiðarvísi fyrir
athafnir máh sínu til stuðnings. Eins og ég hef áður fært rök fyrir þurfa þeir að
verja kenningu sína með því að setja fram rökstudda greinargerð fyrir siðferðis-
dómum sem byggist ekki á hugmyndum þeirra um siðferðishvötina heldur styður
þær.
Að vísu er mikilvægur skortur á samsvörun milli þeirrar leiðsagnar sem finna
má í mataruppskrift og þeirri sem gefin er með siðferðisdómum. Aðeins hin síðar-
nefnda er óumflýjanleg. En það sem skiptir máli er að þessi óumflýjanleiki er í eðli
sínu boðandi fremur en hvetjandi: engin krafa er á mig um að fara eftir uppskrift-
inni - leiðbeiningarnar í uppskriftinni eiga ekki óumflýjanlega við um mig í krafti
þess að ég sé fuhþroskuð mannvera.
Þær eiga einungis við í mínu tilfelli ef ég æda að baka saltfisk eftir þessari upp-
skrift eða ef ég hef lofað að gera það. Að öðrum kosti verða mér ekki á nein mistök
þegar ég virði að vettugi leiðbeiningarnar í uppskriftinni. Siðferðisdómar gera hins
vegar á mig óumflýjanlega kröfu án tillits til þess hvort ég kæri mig um að fylgja
leiðbeiningum þeirra eða hef skuldbundið mig til að gera það. Það er djúp heim-
spekileg spurning hvernig skuh skilja þennan boðandi óumflýjanleika siðferðis-
dóma. Hvatainnhyggjumenn virðast halda að hann megi skilja út frá hvatningar-
hlutverki siðferðisdómanna. Þetta er kannski það sem vegur þyngst í ágreiningi
mínum við þá, því ég dreg í efa að skýra megi þennan boðandi óumflýjanleika
siðferðisdóma á fuUnægjandi hátt út frá raunverulegu eða mögulegu hvatningar-
hlutverki þeirra (þegar þetta hlutverk er ekki skilgreint á boðandi hátt). Á hvern