Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 123

Ottafrjálslyndi og óttinn við frjálslyndið
121
(2) Þegar farið er yfir á svið fjármálalífsins sjáum við, í kafla um þjófnað, að
Beccaria er þess áskynja að grimmdin sé innbyggð í hans eigin hugmynd um
frjálsan markað:
Yfirleitt er þessi glæpur framinn af mönnum sem hinn skelfilegi og jafn-
vel þarfiausi eignarréttur hefur ekkert veitt nema einbera tilvist sína, [og
fyrst fjársektir eru aðeins til þess fallnar að gera fjölda glæpamanna meiri
en upphaflegan fjölda glæpa, og að brauð sé tekið af sakleysingjum um
leið og það er tekið af þjófunum,] þá er hæfilegasta refsingin sú eina teg-
und þrældóms sem kallast má réttlát, þ.e.a.s. tímabundin undirokun á
vinnu og persónu sakamannsins í þágu samfélagsins, svo hann megi bæta
fyrir það rangsleitna einræði sem hann tók í sínar hendur gagnvart sam-
félagssáttmálanum með því að lifa í algerri persónulegri ánauð um til-
tekinn tíma.53
Til að útskýra hugmyndina sem leynist í þessari efnisgrein má sjá fyrir sér að
Beccaria sé fær um að skilja að sú efnahagsskipan sem frjálslyndisstefnan stuðlar
að sé ábyrg fyrir vesældarástandinu sem kallar fram þennan tiltekna glæp. Rétt-
urinn til einkatignar, sá ,skelfilegi‘ og ,jafnvel þarflausi' réttur, sem sitji í sjálfum
kjarna frjálslynda viðmiðsins um einstaklinga sem staðfesti sjálfa sig, aðhyllist
kaupauðgisstefnu, setji skilyrði í samningum og safni að sér fé, sé uppspretta ör-
birgðar.54 A hinn bóginn sé örbirgð uppspretta þjófnaðar; og þjófnaði, sem vissu-
lega sé glæpur, hafi verið haldið í skefjum með ,tímabundnum‘ þrældómi, þ.e.
einni hinna ,hryllilegu refsinga1 sem ríkið hafi yfir að ráða.55
Það kann að koma á óvart að Beccaria hafi getað talað svo hátt um hættur
einkaeignar, og séð þannig fyrir orð Pierres Josephs Proudhon og Karls Marx, en
einkaeignin gegnir enn aðalhlutverki í skipulagningu frjálslyndra þjóðfélaga nú-
tímans og henni er hampað sem grundvallarréttindum í frjálslyndum stjórnar-
skrám. En Beccaria virðist einmitt vefengja siðferðilegan grundvöll einkaeignar,
sem geti verið einn megindrifkraftur blómstrandi samfélags og sem hann verði að
viðurkenna, til að forðast ósamkvæmni, sem upphaf vítahrings sem leiði til
grimmdar. Þegar Beccaria dregur þessa innri togstreitu fram í dagsljósið eru verk
hans djúpskyggn tjáning á stríðandi siðferðiskenndum síns tíma. Hinar ört vax-
andi kaupsýslu- og fagstéttir Evrópu gætu hafa óskað eftir allsnægtum sér til
handa, þrátt fyrir að Jesús Krismr og John Milton hafi þegar varað mannkynið við
freistingum efnislegra auðæfa og háskanum sem felst í græðginni - Mammon var
púki frá helvíti. Engu að síður höfðu frjálslynd samfélög Lockes, Voltaires og
Beccarias lagt traust sitt á Mammon og boðið eignarréttinum til sætis við hliðina
53 OCP, XXII.
54 Aðrar leiðir til að kerfisbinda eignir fólks geta leitt til örbirgðar, þjófnaðar, refsingar og því
einnig til grimmdar.
55 Fólki yfirsjást oft tiltekin orðsifjafræðileg tengsl orðasambandsins ,private propertý í ensku,
þetta sést t.a.m. í eftirfarandi setningu: „ownership by some that deprives others of their
share“.