Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 59

Fðlkstegundir
57
Veiting kyns og kynferðis
Vindum okkur nú í að sjá hvernig hægt er að nota hugmyndina um veitta eigin-
leika til að færa rök fyrir því að ákveðin fólkstegund sé félagsgerð. Sem dæmi æda
ég að taka eigin tillögur um kynferði og kyn. Eg held því fram að hvort tveggja
séu veittir eiginleikar, en ekki náttúrulegir, en að þeir séu veittir á ólíka vegu.
Veiting kynferðis
Síðan bók Simone de Beauvoir, Hittkynið,7 kom út er algengt að gera greinarmun
á kyni (karlkyn/kvenkyn) og kynferði (karlmenn/konur). De Beauvoir sagði, sem
frægt hefur orðið, að við fæðumst ekki konur, heldur verðum konur og er þetta
túlkað sem svo að við fæðingu séum við þegar af einhverju kyni en ekki sé sömu
sögu að segja um kynferðið. Það tökum við smám saman á okkur eftir því sem við
vöxum úr grasi. Samkvæmt þessum beauvoirísku hugmyndum er kyn eitthvað
h'ffræðilegt og óháð manneskjunni og samfélagi hennar, en kynferði er samfélags-
gert. Þetta kristaUast í kjörorðunum: „kynferði er hin félagslega túlkun á kyni“.
I gegnum tíðina hafa í mörgum samfélögum verið til hópar fólks sem hafa gegnt
annarri stöðu í samfélaginu en kynstaða þeirra segir til um.Til dæmis hafa prestar
og aðrir trúarleiðtogar gjarnan staðið utan við þann hluta samfélagsins sem giftir
sig og eignast börn og í mörgum samfélögum hefur mátt finna þriðja eða fjórða
kynferði og kynhlutverk. Dæmi um þetta eru geldingar og berdakkar (e. berdache).8
Það eru því mörg söguleg dæmi um það að kyn og kynferði fari ekki endilega
saman, sem rennir stoðum undir þá kenningu að kynferði sé veittur eiginleiki.
Hér legg ég til að við útfærum það hvað það er fyrir kynferði að vera félagsgert
með því að segja að kynferði sé veittur eiginleiki á þann hátt sem ég geri nánar
grein fyrir hér á eftir. Ég tel að kynferði sé afar háð aðstæðum og að sama mann-
eskjan geti talist til eins kynferðis í ákveðnum hópi við ákveðnar aðstæður, en
annars í öðrum hópi við aðrar aðstæður.
Það er algengt að ætla að saman fari kynstaða, kynhneigð, kynhlutverk, æxlun-
arhlutverk, útht og hegðan, svo ekki séu nefndir sálfræðilegir eiginleikar og hæfi-
leikar af ýmsu tagi, þannig að ef við flokkum fólk með eitt af þessu sem viðmið
komi í ljós að fólkið hafi hina eiginleikana líka. Þá má líta svo á að kvenfrelsis-
barátta og barátta samkynhneigðra og annarra sem telja sig „hinsegin“ að ein-
hverju leyti hafi snúist um að benda á að þessir eiginleikar fari ekki alltaf saman.
Og nú er svo komið að það getur verið heilmikill íjölbreytileiki í því hvaða kyn-
ferði ein ákveðin manneskja tilheyrir eftir því hverjar aðstæður eru. Ég held að það
sé tilkomið af því að það fari eftir aðstæðum hvaða viðmið eru höfð í huga þegar
kynfcrði er veitt. Við sumar aðstæður er það meint kynstaða sem skiptir máli, við
aðrar ef til vill kynhneigð, og þannig má áfram telja. Og sama manneskjan getur
litið út fyrir að hafa ákveðna kynstöðu en alls ekki litið út fyrir að ganga í ákveðin
7 Simone de Beauvoir, Le Deuxiéme Sexe (París: Librairie Gallimard, 1949).
8 Berdakkar voru karlkyns indjánar á Flórídasvæðinu þegar Evrópubúar komu þangað sem
klæddust eins og konur og gengu inn í kvenhlutverk. Sjá t.d. TbirdSex, Ihird Gender: Beyond
Sexual Dimorphism in Culture and History (New York: Zone Books, 1996)