Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 159

HuGUR | 21. ÁR, 2009 | S. 157-168
David Hume
Utdráttur úr
Ritgerð um manneðlið1
Forspjall
Væntingar mínar í þessu litla verki kunna að virðast nokkuð óvenjulegar þegar ég
lýsi því yfir að ætlun mín er að gera stærra verk skiljanlegra fólki með venjulegar
sálargáíur með því að stytta það. Það er þó víst að þeim sem eru ekki vanir óhlut-
bundinni rökfærslu hættir til að missa þráðinn í röksemdafærslu þar sem hún er
mjög langdregin og hver hluti styrktur með öllum þeim rökum, varinn gegn öllum
þeim andmælum og skýrður með öllum þeim sjónarmiðum sem höfundi detta í
hug í rækilegri könnun efnisins. Sh'kir lesendur munu eiga auðveldara með að
skilja rökleiðslu sem er einfaldari og gagnorðari, þar sem einungis helstu stað-
hæfingarnar eru tengdar saman, skýrðar með nokkrum einföldum dæmum og
staðfestar með fáeinum hinna sterkari raka. Þegar styttra er á milli hlutanna er
betra að bera þá saman og auðveldara að rekja tengslin frá frumforsendum til
lokaniðurstöðu.
Kvartað hefur verið yfir því að verkið sem lesandinn fær hér útdrátt úr sé óskýrt
og torskilið, og mér er nær að halda að þetta stafi alveg eins mikið af lengd þess
og því hve röksemdafærslan er óhlutbundin. Hafi ég ráðið bót á þessum óþæg-
indum að einhverju leyti hef ég náð tilgangi mínum. Mér virtist bókin hafa slíkt
yfirbragð sérkennileika og nýlundu að hún ætti að kalla á athygli almennings,
sérstaklega ef mönnum finnst, eins og höfundurinn virðist gefa í skyn, að yrði
heimspeki hans viðurkennd þá yrðum við að breyta frá grunni mestum hluta vís-
indanna. Svo djarfar tihaunir eru ætíð til gagns í fræðaheiminum vegna þess að
þær losa menn undan oki kennivalds, venja þá á að hugsa sjálfstætt, gefa þeim
nýjar vísbendingar sem snillingar geta farið lengra með; og með sjálfri andstöð-
unni skýra þær atriði sem engan grunaði áður að hefðu nein tormerki.
1 Bókin erA Treatise of Human Nature (1740) eftir David Hume (1711-76). - Útdrátturinn var
venjulega eignaður Adam Smith þar til hann var endurprentaður árið 1938 með inngangi
eftir breska hagfræðinginn John M. Keynes og ítalska hagfræðinginn P. Sraffa þar sem færð-
ar eru óyggjandi sönnur á að Hume sjálfur sé höfundurinn.