Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 87

Hungursneyð,velmegun og siðferði
85
stofnana sem gerðir hafa verið sérstaklega út af örkinni, eða eru búsettir á svæðum
þar sem hungursneyð steðjar að, geta komið framlagi okkar til flóttamanns í Beng-
al á næstum því eins árangursríkan hátt og við gætum komið framlaginu til ná-
granna okkar í næsta húsi. Það virðist því ekki vera nein möguleg réttlæting fyrir
því að mismuna mönnum á grundvelli landfræðilegrar stöðu.
Vera kann að nauðsynlegra sé að verja aðra forsendu meginreglu minnar,þ.e. að
sú staðreynd að milljónir manna eru í sömu stöðu og ég til að hjálpa flóttamönn-
unum í Bengal geri ástandið í aðalatriðum ekki frábmgðið aðstæðum þar sem ég
er eina manneskjan sem get komið í veg fyrir það að eitthvað slæmt eigi sér stað.
Eg viðurkenni það auðvitað aftur að það er sálfræðilegur munur á tilfellunum;
maður fær ekki eins mikið samviskubit yfir því að gera ekki neitt sé hægt að benda
á aðra sem em í svipaðri stöðu og hafa heldur ekki gert neitt. Samt sem áður getur
þetta eldd haft nein veruleg áhrif á siðferðilegar skyldur okkar.2 Ætti ég að líta svo
á að ég sé síður skyldugur til að bjarga barninu í tjörninni frá dmkknun ef ég lít í
kringum mig og sé annað fólk, sem er ekki lengra frá barninu en ég, sem einnig
hefur komið auga á barnið en aðhefst ekkert? Maður þarf ekki annað en að spyrja
spurningarinnar til að átta sig á fjarstæðu þess sjónarmiðs að skylda manns til að
bregðast við minnki ef fjöldi manns verður vitni að atburðinum. Slíkt sjónarmið
er fyrirmyndarafsökun fyrir því að aðhafast ekkert. Því miður eru flestir af helstu
vágestum heimsins - fátækt, offjölgun, mengun - vandamál sem allir bera nánast
jafn mikla ábyrgð á.
Hægt er að sýna fram á það á eftirfarandi hátt að það sjónarmið sé sennilegt að
fjöldi þeirra sem gefi fé skipti máli: ef allir sem eru í sömu aðstæðum og ég gæfu
fimm pund í Bengal-hjálparsjóðinn væri nægilega mikið fé fyrir hendi til að sjá
flóttamönnunum fyrir mat, húsnæði og læknisþjónustu; ég hef enga ástæðu til að
gefa meira fé en nokkur annar sem er í sömu stöðu og ég; þess vegna er ég ekki
skuldbundinn til að gefa meira fé en fimm pund. Allar forsendurnar í þessari rök-
semdafærslu eru sannar, og röksemdafærslan virðist vera gild. Hún kann að sann-
færa okkur svo fremi sem við veitum því ekki eftirtekt að röksemdafærslan byggir
á skilyrðissetningu, þó að niðurstaðan sé ekki skilyrðisbundin. Röksemdafærslan
væri aftur á móti sönn ef niðurstaðan væri: ef allir sem eru í sömu stöðu og ég
gæfu fimm pund, þá væri ég ekki skuldbundinn til að gefa meira en fimm pund.
Ef niðurstaðan væri hins vegar sett fram á þennan hátt væri það augljóst að rök-
semdafærslan skiptir engu máli í aðstæðum þar sem raunin er ekki sú að allir aðrir
gefa fimm pund. Þetta er auðvitað það ástand sem við búum við í dag. Nánast er
öruggt að allir sem eru í sömu stöðu og ég muni ekki gefa fimm pund og því
verður ekki nóg fé til staðar til að útvega þann mat, það húsnæði og þá læknis-
2 í ljósi þess að orðið „skylda" [ob/igation\ hefur oft mjög ákveðna merkingu hjá heimspek-
ingum vil ég benda á að ég nota það einfaldlega sem óhlutbundið nafnorð sem leitt er af
að „eiga að gera e-ð“ [ought]. Því merkir „Mér ber skylda til e-s“ ekkert annað og meira en
„Ég ætti að gera e-ð.“ Þessi notkun er í samræmi við skilgreininguna á að „eiga að gera e-ð”
[ought] í Shorter Oxford English Dictionary: „sögnin sem notuð er til að tjá skuldbindingu
eða skyldu." Ég held að það skipti ekki miklu máli hvernig þetta orð er notað; allar setningar
þar sem ég nota „skuldbinding“ [obligation] má endurskrifa þannig að „ætti [ought] komi
í stað „skuldbindingar“ [obligation].