Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 130

128
Róbert Jack
un, sem hann kallar félags- og tilfinninganám (e. social and emotional learning,
skammstafað SEL), fyrir slíkt.9 Spurningin er þá að hve miklu leyti sé réttmætt að
beina gagnrýni um að tilfinningagreind sé ranglega notuð í skólum til að kenna
siðferðisþroska að Goleman sjálfum frekar en þeim sem standa að sh'kri beitingu.
Um þetta ætla ég ekki að fjölyrða frekar enda ekki markmið þessarar ritgerðar.
Ég held þó sem sagt að Kristján hafi mikið til sinna efasemda um að tilfinninga-
greind geti verið breið undirstaða menntunar, þótt ég efist um að gagnrýni hans á
Goleman sé að öllu leyti réttmæt. Hitt stendur þá eftir hvort gagnrýni Kristjáns
sýni fram á að rit Golemans sé forheimskandi sjálfshjálparrit. I fyrsta lagi virðist
gagnrýnin ekki vera það hörð og beinast að sumu leyti frekar að því hvernig menn
hafa notað skrif hans í menntun, heldur en hvað hann segir sjálfur. I öðru lagi segir
Kristján sjálfur að gagnrýni hans gangi ekki á milli bols og höfuðs á tilfinninga-
greind og Goleman þótt hann telji grunngildi rits Golemans e.t.v. liggja í því að
beina lesendum þess að Aristótelesi.10 Mér sýnist því varla hægt að byggja stað-
hæfingu um forheimskun sjálfshjálparrita á gagnrýninni á Goleman.
Víkjum þá að Elliot Cohen. Kristján segir hann vekja upp gamaldags tvíhyggju
tilfinninga og skynsemi þar sem hlutverk skynseminnar sé að halda aftur af til-
finningunum; Cohen geri því jafnframt skóna að hann fylgi Aristótelesi að málum
en tali svo gegn hugmyndum hans. Ég er sammála Kristjáni um að Cohen tali
stundum með þessum hætti og Kristján kann að hafa rétt fyrir sér um að Cohen
fylgi ekki hugmyndum Aristótelesar eins vel og hann telur sjálfur (sem varla getur
þó talist stór glæpur). Mér virðist Kristján þó heldur ósanngjarn í garð Cohens af
tveimur ástæðum. Hin fyrri er að það að „kreppa viljavöðvann", eins og Cohen
orðar það, til að halda aftur af hvötum hlýtur í sumum tilfellum að vera nauðsyn-
legt og hin síðari er að þetta er alls ekki sterkasta myndin sem maður fær af um-
fjöllun Cohens um hvernig maður skyldi umgangast tilfinningarnar.
Varðandi hið fyrra segir Kristján reyndar að Aristóteles tali um að það geti verið
æskilegt að halda aftur af tilfinningum, en hinn dygðugi þurfi þó ekki á þessu að
halda heldur eigi hvatir hans hlutdeild í skynseminni og séu samstíga henni.11
Þannig hafnar Aristóteles því að sjálfsagi sé dygð og þessa skoðun hans virðist
Kristján telja hið besta viðhorf til tilfinninga og skynsemi. Ég get verið sammála
um að sh'kur samhljómur slcynsemi og tilfinninga sé dásamlegt og verðugt mark-
mið. Ég get þó ekki fellt mig við að þar með sé það gagnrýnivert að leitast stund-
um við að halda aftur af ákveðnum hvötum. Ekki af því það sé svo göfugt heldur
af því að fullkomið samræmi tilfinninga og skynsemi fæst ekki í vöggugjöf. Á
leiðinni að fullkomnuninni, sem Cohen segir reyndar að við náum varla,12 hlýtur
að vera mikilvægt að halda aftur af hvötum sínum undir vissum kringumstæðum,
til dæmis þegar hvatirnar krefja mann um að dreifa gróusögum um þann sem
manni finnst að hafi móðgað sig. Cohen kann einfaldlega að telja lesendur sína á
9 Kristján Kristjánsson (2006: 39).
10 Kristján Kristjánsson (2006: 55).
11 Kristján Kristjánsson (2005: 680-681).
12 Cohen (2003:18).