Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 45

1. Próf fyrir rheumatoid factor.
Rheumatoid factor (RF) er abnormal
gammaglobulin, venjulega macroglobulin f
forminu 19S, (7g M) en einnig sem minni
einingar 75 (7g G). Auk þess að vera
leystur 1 blóðvetni getur RF verið bundinn
á yfirborði fruma f blóði eða vefjum. Hér
verður aðeins fjallað um greiningu og
mælingu á RF f blóðvatni.
RF finnst einkum f blóðvatni hjá sjókl-
ingum með bandvefssjúkdóma og f þeim
flokki er algengi mest (prevalence) 75-8E%
við rheumatoid arthritis og Sjögren's
syndrom (miðað við titer 1/20). RF er
sjaldgæfari við önnur form bandvefs sjúk-
dóma, t.d. 10-25% við systematic lupus
erythematosus. Þá getur RF fundist f
blóðvatni sjúklinga með aðra sjúkdóma
t.d. langvarandi lifrarsjúkdóma, cancer,
endocarditis, sarcoidosis og einnig stöku
sinnum við tuberculosis, lues og raunar
fleiri infectionssjúkdóma.
Prófin, sem notuð eru til þess að greina
RF f blóðvatni, byggjast á þeim eiginleika
RF af 7g M gerð að tengjast normal
gammaglobulini, sem absorberað hefur
verið á yfirborð korna (particla) og
agglutinera þau. Gammaglobulinin geta
verið annað hvort frá mönnum eða dýrum
og komin geta verið rauð blóðkorn eða
gervikom, t.d. latex particlar.
Á sýkladeild Rannsóknastofu Háskólans
eru notuð 4 próf Rose Waaler (R.W.),
akryl fixationspróf (AFT), latex og
rheumaton próf. Tvö siðarnefndu prófin
eru aðallega tegundarákvarðandi fyrir RF,
þ.e. gefa jákvætt eða neikvætt svar. Hin
tvö fyrrnefndu eru magnákvarðandi
(quantitativ), þ. e. þau mæla með nokkrum
hætti magn RF í blóðvatni f einingum,
sem nefnast titer, en það er mesta þynn-
ing blóðvatns, sem gefur jákvætt svar.
r R.W. prófi eru notuð kindablóðkorn
og kamnugammaglobulin, með mótefnum
gegn kindablóðkomum. Við AFT próf
eru notuð gervikom (akrylkorn) og manna-
gammaglobulin (normalt gammaglobulin).
Lægsti titer, sem notaður er við RF-
próf, er 1/10, (R.W.). Lfta verður á
slíkan titer sem óeðlilegan eða jafnvel
tfmabundið sjúklegt fyrirbæri. Margir
telja að titer undir 1/20 eða jafnvel 1/40
hafi lftið gildi fyrir greiningu gigtsjúkdóma.
Algengi (prevalence) RF breytist með
aldrinum og er sums staðar mismunandi
eftir kynjum. 1 rannsóknum sem gerðar
voru hér á landi á vegum Hjartaverndar,
Gigtsjúkdómafélags fslenskra lækna og
fleiri aðila var algengi RF svipað hjá kon-
um og körlum. Undir 35 ára aldri var
algengi RF yfirleitt minna en 1% miðað
við titer 1/20. Milli fimmtugs og sextugs
er algengi orðið um 2%. Titer 1/320 eða
hærri f R.W. og AFT prófi er sjaldgæfur
hjá fólki sem telur sig vera heilbrigt
(tafla 1). Við könnun á afdrifum þeirra
einstaklinga, sem höfðu RF titer 1/320
eða meira f R.W. og AFT í áðurnefndri
hópskoðun heilbrigðra, kom f ljós að 5 ár-
um sfðar höfðu allir þessir einstaklingar
annað hvort fengið ótvfræðan rheumatoid
arthritis eða látist úr krabbameini. Hér
var að vfsu um fáa einstaklinga að ræða,
en enginn þeirra reyndist heilbrigður að 5
árum liðnum. Hópskoðun þessi leiddi
einnig f ljós að lágur RF titer 1/20 eða
minna hverfur oft án þess að nein sjúk-
dómseinkenni komi fram. Hjá fólki yfir
sextugt fer algengi einnig vaxandi með aldri,
en þar er sjaldgæft að finna háan titer.
2. Mælingar á antistroptolysin-0.
Við sjúkdóma af völdum hemolytiskra
streptococca myndast oft mótefni gegn
eitri (toxini), sem þessar bakteríur mynda,
en það nefnist streptolysin-0. Prófið er
fólgið f "neutralisation" á nákvæmlega
mældu toxini og niðurstöður gefnar upp f
43