Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 132

stólar til notkunar við standandi vinnu,
stólar með fjaður-sæti fyrir sjúklinga,
sem erfitt eiga með að rísa á fætur og
fleira og fleira.
A verkstæðum iðjuþjálfunardeilda höfum
við möguleika á að prófa vinnugetu
sjúklinga. Þá er reynt að velja verkefni,
sem gera svipaðar kröfur og sú atvinna,
sem sjúklingurinn hyggst stunda eftir út-
skrift. í sumum tilfellum getur verið
nauðsynlegt að gera heimsókn á vinnustað
sjúklingsins og athuga, hvort einhverjar
breytingar hér geti auðveldað viðkomandi
að stunda þessa vinnu, t.d. nýr og betri
stóll eða breytingar á borðhæð svo að
eitthvað sé nefnt.
Á flestum iðjuþjálfunardeildum er sér-
stakt æfingareldhús til að prófa og þjálfa
húsmæður f heimilisstörfum.
Ég vil nú gera sérstaklega grein fyrir
þeirri meðhöndlun, sem sjúklingar með
liðagigt fá 1 iðjuþjálfun, en þar er liða-
vernd stærsti þátturinn. Liðavernd er
kennsla 1 fyrirbyggjandi aðferðum til
þess að komast hjá hinum ýmsu hvimleiðu
afleiðingum liðagigtarinnar. Æskilegt er
að sjúklingurinn fái þessar leiðbeiningar
sem fyrst, helzt strax og sjúkdómurinn
gerir vart við sig. Það er þvi nauðsyn-
legt að heimilislæknar séu vel inni 1
þessum málum, því til þeirra leita sjúkl-
ingarnir fyrst allra.
Meðan sjúkdómurinn er virkur, þarf
sjúklingurinn að hlíía sér sem allra mest.
En jafnvel þó að virkni sjúkdómsins virð-
ist liðin hjá, bólgan horfin o.s.frv. þarf
sjúklingurinn samt að gæta sin og beita
þeim aðferðum sem liðaverndin felur f
sér. Annars er hætt við að liðirnir taki
að bólgna á ný.
Sú kennsla sem fram fer 1 iðjuþjálfun
er ekki eins fyrir alla, heldur miðast hún
við þær aðstæður, sem sjúklingurinn lifir
við og þá atvinnu, sem hann stundar.
Við byrjum á að útskýra fyrir sjúklingn-
um uppbyggingu liðs og hvaða breytingar
verða 1 liðnum og umhverfis hann við liða-
gigt. Við kennum aðferðir til að forðast
liðakreppur þ.á m. ýmsar hentugar hvíld-
arstöður. T.d. ber að forðast að leggja
púða 1 hnésbæturnar, því að það stuðlar
að kreppu 1 hnjám. Að liggja á maganum
er gott til að hindra kreppu f mjöðmum
og hnjám. Til að hindra adduktionskreppu
1 mjöðmum er gott að hafa púða á milli
hnjánna sé legið á hliðinni. Sé nú þegar
komin flexionskreppa f mjaðmir skal nota
fleygmyndaðan púða undir fæturna, þegar
legið er á bakinu, því” annars kemur einn-
ig flexionskreppa í hnén. Þegar setið er
skal hafa slcammel undir fótunum.
Þá útskýrum við algengustu liðaskemmd-
ir, sérstaklega í höndum, og orsakir
þeirra. Kennum sjúklingnum aðferðir til
að koma f veg fyrir þessar skemmdir og
kynnum fyrir honum ýmis fyrirbyggjandi
hjálpartæki. Sem dæmi má nefna að ein
af orsökum úlnardeviationar og súbluxation-
ar í grunnliðum fingranna er togið frá
flexorsinunum, þegar gripið er utan um
mjóan hlut. Þetta tog er skaðlaust fyrir
heilbrigða liði, en þegar stöðugleiki lið-
anna er orðinn minni er það mikill skað-
valdur. Þetta má forðast með þvf að nota
sver sköft á öll verkfæri, en það krefst
margfalt minna vöðvaafls að handleika slik
áhöld.
Aðalatriðin f liðavernd eru þessi:
1) Rétt álag á liði. Reyna á liðina
f stöðu sem næst hvíldarstöðu og sem
gefur minnstan sársauka.
2) Dreifa álaginu á fleiri liði f
senn og frekar á stóra liði
e n 1 i 11 a . Notið báðar hendur f stað
annarrar. Notið alla hendina og fram-
handlegginn f staðinn fyrir aðeins fing-
urna.
3) Temja sér starfshætti, sem
krefjast sem minnst vöðvaafls.
Það er léttara að vinna sitjandi en
standandi. Það þarf kraftminna grip á
áhöld með þykkum og mjúkum handföng-
um en með mjóum og hörðum.
Sem dæmi um fyrirbyggjandi hjálpartæki
má nefna vatnskranalengingar eða stórt
grip á útidyralykil, en f báðum þeim til-
fellum notfærir maður sér vogarstangar-
regluna til að spara vöðvaaflið. Einnig
má nefna sérsmfðuð hnffapör með sverum
sköftum og sérsmfðaðan brauðhnff, þar
sem maður getur haldið úlnliðnum f rétt-
stöðu, er maður sker.
Næst er að prófa sjúklinginn verklega f
þessum aðferðum. Stór hluti sjúklinga
okkar er húsmæður, og við prófum þær f
heimilisstörfum. þar sem þær þjálfa sig f
réttum handtökum og læra að nota hin
ýmsu hjálpartæki. Sfðan er að finna út f
samráði við sjúklinginn hvaða hjálpartæki
hann hefur þörf fyrir og útvega þau.
Smfða sum og panta önnur og aðstoða
130