Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Blaðsíða 109
Slitgigt (osteoarthrosis) er einn af algeng-
ustu sjúkdómum, sem læknar þurfa að
glima við 1 daglegum störfum sinum.
Hasgt er að sjá röntgenologisk einkenni
um osteoarthrosis ýmist 1 hrygg eða út-
limaliðum hjá helming allra manna, • sem
komnir eru yfir fimmtugt. Innan við
helmingur þessara manna, sem sýna
röntgenologiskar breytingar, myndu þó
hafa subjectiv einkenni um slitgigt.1.
A sama hátt sér maður alloft sjúklinga
er lýsa dæmigerðum einkennum um slit-
gigt, án þess að nokkrar breytingar kcrni
fram á röntgenmyndum.
Þetta sýnir m.a. að ekki er alltaf auð-
velt að greina slitgigt og þótt sjúkdómur-
inn sé algengastur allra liðsjúkdóma, vit-
um við 1 rauninni minna um hann en marga
sjaldgæfari sjúkdóma.
Hin miklu blæbrigði er fram koma f
kliniskri, röntgenologiskri og pathologiskri
mynd sjúkdómsins hafa leitt til þess, að
sumir höfundar telja að hér sé um fleiri
sjúkdóma að ræða. Sé þetta tilfellið, þá
höfum við í það minnsta ekki nóga þekk-
ingu til að geta greint á milii þessara
forma. 1
Aður en lengra verður haldið í athugun
á orsökum slitgigtar, þykir rétt að rifja
upp nokkur vel þekkt atriði um liði og lið-
brjósk.
Frá fósturfræðiiegu sjónarmiði eru allir
hlutar liðarins af mesenchymal uppruna.
Við macroskopiska skoðun á liðbrjóski
sést, að á barnsaldri er liðbrjóskið gagn-
sætt og bláleitt. Þegar fullorðinsaldri er
náð verður það smám saman ógagnsærra
og gulleitara. Liðbrjóskið er fjaðrandi og
liðflöturinn er sléttur, glansandi og háll.
Charnley hefur sýnt fram á að núningsmót-
staða milli tveggja brjóskflata er aðeins
þriðjungur þeirrar núningsmótstöðu sem
er á milli tveggja flata af is.16
Við microskopiska skoðun á liðbrjóski
stingur strax í augu hve millifrumuefni er
mikið í hlutfalli við frumur. Formlausi
þátturinn í millifrumuefninu er einkum
chondroitin sulfate, en sá formaði collagen
þræðir, sem er skipulega fyrirkomið til að
tryggja bæði styrk og fjöðrun efnisins.
Collagen þræðirnir liggja í dýpstu lögum
liðbrjósksins í grófum knippum hornrétt á
liðflötinn, en þegar nær dregur liðfleti
greiðist úr knippunum, þræðirnir fara að
sveigja frá lóðréttu stefnunni og við yfir-
borð liðflatar liggja þræðirnir lárétt eða
samsiða liðfleti. Brjóskfrumurnar
(chondrocytar) liggja í hólfum í millifrumu-
efninu og má greina 4 lög. Næst yfirborði
Hðflatar eru frumurnar litlar og flatar.
r næsta lagi eru frumurnar hnöttóttari og
óreglulega dreift í efninu. t þriðja laginu
eru frumurnar f röðum milli collagenþráð-
anna hornrétt á liðflöt. Dýpsta lagið er
svo kalkaða lagið, sem aftur hvílir á sub-
chondral beini. Liðbrjósk inniheldur eng-
ar æðar, sogæðar né taugar.
Þar sem Hðbrjóskið er án blóðrásar,
hljóta brjóskfrumurnar að fá næringu á
þann hátt, að líkamsvökvar síist í gegnum
miUifrumuefnið í Hðbrjóskinu. Tveir
möguleikar eru þá fyrir hendi. Annars
vegar getur Uðvökvinn verið næringargjaf-
inn, hins vegar gæti næring borist frá
æðakerfinu, sem er til staðar i subchondral
beininu. Aður fyrr voru flestir á þeirri
skoðun, að Uðvökvinn væri aðalnæringar-
gjafinn. Þessu til stuðnings var m.a.
bent á að a) Uðbrjósk lifir oft þótt fram
komi avasculer necrosis í undirUggjandi
beini og b)Uðmýs úr brjóski Ufa og jafn-
vel stækka oft, þar sem þær Uggja lausar
fljótandi í Uðnum.1*?
A siðari árum hafa verið gerðar rann-
sóknir m.a. með radio-activum efnum,
sem sýna ótvírætt, að efni síast úr
subchondral æðakerfinu inn í Uðbrjóskið.16
Það virðist þannig ljóst, að báðir þessir
þættir hafa þýðingu varðandi næringu Uð-
brjósks. Um hlutfallslega þýðingu hvors
107