Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1978, Qupperneq 76

VÚcingur H. Arnórsson
ARTHRITIS RHEUMATOIDES
JUVENILIS (ARJ)
Fyrstu skrif um langvinna liSagigt 1
börnum eru frá sfSari hluta 19. aldar.
Kunnust frá þeim tima er grein G.F. Still,
ensks barnalæknis, er birtist áriS 1897,
þar sem hann gerir grein fyrir 22 börn-
um meS liSagigt og lýsir skilmerkilega
hinum fjölbreytilegu sjúkdómsmyndum.
Hefur sjúkdómurinn síSan löngum veriS
viS hann kenndur.
Still tók m.a. eftir þvi, aS nokkur þess-
ara barna voru meS áberandi stækkaSa
eitla og milti jafnframt liSbólgum. HugSi
hann raunar, ásamt fleirum, lengi vel,
aS um sérstakan sjúkdóm væri aS ræSa,
en siSar varS ljóst, aS þetta var einungis
ein af mörgum myndum liSagigtar hjá
börnum.
Þó margt sé líkt meS liSagigt f börnum
og fuHorSnum getur f ýmsu öSru tilliti
veriS veigamikill munur þar á. Hjá börn-
um fylgir sjúkdómnum oftar hár hiti, út-
brot, eitlabólgur, stækkun á milti og Ufur,
augnskemmdir, bólga f aSeins einum liS
(monarthritis) og veruleg aukning hvftra
blóskorna auk þess sem þau verSa oftlega
fyrir vaxtartruflunum. Á hinn bóginn er
mun fágætara aS finna hnúta undir húS og
"rheumatoid factor" hjá börnum en full-
orSnum.
Ekki er vitaS, hvaS veldur liSagigt f
börnum fremur en fullorSnum, en álitiS
aS hinar sjúklegu vefjabreytingar f HSum
og víöa annars staSar verSi fyrir áhrif
sjálfs-ofnæmis eSa "auto-immunitets",
hvaS svo sem kemur því af staS. Þó aS
flestir hallist aS þvf, aS orsök liSagigtar
muni vera sú sama hjá börnum og full-
orSnum, draga sumir þaS f efa og benda
jafnvel á þann möguleika, aS hinar þrjár
sjúkdómsmyndir ARj geti veriS af mis-
munandi toga spunnar.
TfSni. Aldur. Kyn.
LiSagigt er mun sjaldgæfari sjúkdómur
hjá börnum en fullorSnum. TaUzt hefur
svo til, aS 97o fuUorSinna meS USagigt
hafi veikzt á barnsaldri eSa innan 16 ára.
Samkvæmt athugun Laaksonen koma fram
6-8 ný tilfelU f Finnlandi á ári hverju,
miSaS viS 100.000 börn undir 15 ára aldri.
Sjúkdómurinn getur byrjaS á öllum aldri.
Yngsti sjúkUngurinn, sem getiS hefur ver-
iS um, var 6 vikna gamall. A tveim
aldursskeiSum er algengast, aS vart verSi
byrjunareinkenna, 2-5 ára og 9-12 ára.
Þegar á heildina er UtiS, er liSagigt
mun algengari hjá stúlkum en drengjum
eSa f hlutfaUinu 1,5-2:1. f einni sjúk-
dómsmyndinni eru drengir þó álíka margir
eSa fleiri en stúlkur.
Einkenni.
ARj hagar sér breytilega frá einum
sjúkUngi til annars. Einkenni eru ýmist
stormandi eSa hægfara, langvarandi eSa
skammvinn, sumum sjúkUngum batnar,
aSrir hljóta ævilanga fötlun. Sem vænta
má hafa því lýsingar á sjúkdóminum virzt
lausar í reipunum og sundurleitar, þar
til á siSustu árum, að reynt hefur verið
að skapa honum heillegri mynd.
Calabro telur, að skipta megi sjúkling-
um f 3 flokka eftir upphafseinkennum og
af þeim eigi að vera nokkuð hægt að ráSa
hver sfSari ferill sjúkdómsins verður.
Þessa skoðun byggir hann á eigin athugun-
um á fjölda barna, sem hann fylgdi eftir
um áraraðir frá þvf einkenni byrjuðu, auk
þess sem hann áleit lýsingar annarra á
stórum sjúkUngahópum bera aS sama
brunni. Ætti slík skipting eftir sjúkdóms-
myndum að skapa betri heildarsýn yfir
sjúkdóminn, festa hann betur f minni, vera
til hjálpar viS greiningu hans og leiSbeina
um meSferS.
Fleiri aShyllast slíka sundurgreiningu og
verBur henni fylgt hér.
74